Búnaðarrit - 01.01.1928, Page 326
320
BÍJNAÐARRIT
m. fl. Sínar megintekjur hefir þaö haft úr ríkissjóði;
síöastliðið ár (1923) 100 þús. kr.
Framfarir í búnaði Norðmanna hafa verið stórmiklar
síðastliðinn áratug. Nýræktin nemur á þessu tímabili
mörgum tugum þúsunda hektara. Ríkissjóður hefir veitt
í beinum styrk margar miljónir króna. Lánveitingar til
landbúnaðar eru stórmiklar, og þeim vel fyrir komið,
við hæfi búnaðarins; lágir vextir og langur afborgunar-
frestur.
Hvað hefir skeð hjá okkur íslendingum í þessu efni
á sama tíma og býlin í sveitum nágrannalandanna hafa
margfaldast að tölu, og fólkið jafnframt? í fáum orðum
sagt, hafa gerst hjer gagnstæðir hlutir, býlum og fólki
fækkað.
Þorvaldur Thoroddsen segir í ,Lýsing íslands*, að
um 1700, eða þegar Jarðabók Árna Magnússonar er
samin, hafi eyðibýlin á öllu landinu verið um 3200.
Hann álítur að eyðibýlum muni eigi hafa fækkað síðan,
og telur, að enn mætti finna menjar 3—4 þús. eyði-
jarða í landinu öllu, hátt og lágt. Það er 'þá meira en
þriðjungur allra bæjarstæða i eyði. í jafn strjálbygðu og
fámennu landi er það gifurlegt. Orsakirnar til þess, að
svo mörg býli landsins hafa í eyði farið, eru margar og
mörgum kunnar, og skulu eigi raktar hjer. Heiða- og
útkjálkabýlin, þau sem legið hafa á 200 m. hæð, og þar
• yfir, hafa verið viðkvæmust gegn áhrifum ills árferðis,
og þar hafa flest býli í eyði farið, en jafnframt mörg í
miðjum bygðarlögum.
Um miðja 18. öld var dönsku stjórninni farið að
blöskra eyðing bygða á íslandi, og 15. apríl 1776 gaf
hún út nýbýla-tilskipun. Var þar öllum, er vildu taka
upp nýbýli eða byggja eyðijarðir, heitið ýmsum hlunn-
indum, svo sem að vera lausir við alla skatta og tí-
undir í 20 ár. Ef þeir bygðu á stjórnarlandi, voru þeir