Uppeldi og menntun - 01.01.2008, Qupperneq 42

42
umræða
Michael Cart segist hafa lært merkilega staðreynd við ritun bókar sinnar um kímni í
barnabókum. Til að njóta kímni í sögu þurfi maður að nálgast hana með skemmtilegu
hugarfari, það er með því hugarfari sem börn nota þegar þau leika sér. „Hlátur er eins
og píanóleikur,“ skrifar Cart, „hann þarfnast þjálfunar“ (Cart, 1995, bls. 197). Það er
því með kímnina eins og svo margt annað; það er auðvelt að detta úr æfingu. fáir
verða hins vegar að halda kímnigáfu sinni í jafngóðu formi og þeir sem sinna börnum.
Kímni getur nefnilega birst börnum á margvíslega hátt og oft finnst þeim eitthvað
fyndið sem kennarinn tekur varla eftir. Eitthvað kemur skemmtilega á óvart, brandari
er sagður í skólanum, barnið fíflast með vinunum í frímínútum, bullar, segir bannorð,
eða sér einhvern gera klaufaleg mistök. fyndin saga er þó ein mikilvægasta upp-
spretta hlátursins (Cart, 1995). Það er þess vegna sem skemmtilegar barnabækur geta
gegnt mikilvægu hlutverki í skólastofunni. Taka má undir með Gentile og McMillan
(1978) sem halda því fram að mikilvægt sé að börn kynnist fjölbreytileika mannlífsins
í gegnum lestur, að þau komist í kynni við alls kyns sérvitringa, rugludalla og furðu-
fugla, og upplifi undarlega og skringilega atburði. Slíkur lestur krefst gagnrýninnar
hugsunar og innsæis og er að þeirra mati undirstaða heilbrigðrar skynsemi.
Markviss vinna með kímni í barnabókum hefur margþætta kosti fyrir skólastarfið.
Leikur og vinna sem grundvallast á kímni örvar ímyndunarafl barna, hvetur þau til að
læra eitthvað nýtt og takast á við erfið verkefni. Kímni hefur mikilvægu hlutverki að
gegna við uppbyggingu sjálfsmyndar og sjálfstrausts og gegnir lykilhlutverki í félags-
þroska og félagsmótun. Nota má kímni á uppbyggjandi hátt til að leiðbeina börnum
um viðeigandi hegðun. Til dæmis getur kímni í sögum gefið börnum tækifæri til að
hlæja að mistökum annarra áður en þau gera þau sjálf – og ekki síður þegar þau eru
vaxin upp úr þeim. Að sama skapi má nota gamansögur eða brandara til að slaka á
spennu, jafnvel snúa valdahlutföllunum við um stund. Börn hafa unun af því að gera
grín að fullorðnum og þau segja brandara til að sýna styrk sinn og þekkingu og öðl-
ast óvænta yfirburði yfir hinum fullorðna sem veit ekki svarið. Loks getur kímni veitt
útrás, verið geðhreinsun (kaþarsis) eða þerapía fyrir einstaka nemendur eða bekkinn
allan.
Það er því mikilvægt að veita börnum svigrúm til að grínast og hlæja í skólanum og
þar með að þroska kímnigáfu sína. Þau verða til dæmis að fá að buna út úr sér brönd-
urum þegar þau eru á því þroskastigi. Kennarar verða um leið að vera reiðubúnir að
beina kímninni á réttar brautir til að koma í veg fyrir að hún verði illkvittin og breyt-
ist í eineltishúmor. Kímnin á að vera tæki til ná árangri í félagslegum samskiptum,
ekki til að útiloka eða niðurlægja aðra. Hún er um leið tæki til að átta sig á skráðum
og óskráðum reglum samfélagsins og takast á við þær með gagnrýnum huga. Hlut-
verk kynjanna eru eitt skýrasta dæmið; þær staðalmyndir sem gjarnan eru dregnar
upp af kynjunum sem kraftmiklum strákum og stilltum stelpum. fyndnar bækur um
fjörugar stelpur eins og Línu langsokk og fíusól snúa þessum stöðluðu hugmyndum
alveg á hvolf. Þannig afbyggir kímnin ríkjandi hefðir og gefur tækifæri til að byggja
upp á nýtt. Slíkar fyrirmyndir geta verið nauðsynlegar báðum kynjum við að skynja
og skilja samfélagið, uppgötva félagsleg hlutverk og greina á milli staðnaðra stað-
almynda og raunverulegra tækifæra.
KÍMNIGÁFUÐ BÖRN