Uppeldi og menntun - 01.01.2008, Side 90

90
S IÐFERÐ I L EGT UPPE LD I OG MENNTUN
virðinguna ber og virðing er borin fyrir er ein og sama persónan geta ekki gilt sömu
viðmið og þegar um er að ræða tvær persónur eða fleiri. Sjálfsvirðing kemur fram í því
hvað við segjum, hvernig við rökstyðjum það, hvaða bláum bönnum við erum undir
engum kringumstæðum reiðubúin að víkja frá. Í atriðum sem þessum birtist hvaða
augum við lítum okkur sjálf og það er einmitt þar sem sjálfsvirðinguna er að finna.
Í virðingu felst líka ákveðin fjarlægð frá öðrum persónum sem stafar af því hvernig
virðingin er skilgreind. við erum ekki að kássast upp á annað fólk bara af því að okkur
langar til þess eða höfum þörf fyrir það, einmitt vegna þess að annað fólk á kröfu til
þess að það gefi okkur leyfi til þess að hafa afskipti af sér eða nálgast sig. við orðum
það stundum svo að hver manneskja sé sjálfstæð og þá vísum við til þessarar forsendu
að hver manneskja ráði sér sjálf og eigi kröfu til þess að ákveða það sjálf hverjir fái að
nálgast hana. Umhyggjan er öðruvísi. Umhyggjusamband er að ein manneskja elur
önn fyrir annarri eða þolir önn fyrir aðra. Umhyggjan birtist í viðhorfum og hegðun,
hvað maður segir og gerir fyrir aðra manneskju í nánd við hana. Umhyggjan á fyrst
og fremst við í samskiptum við aðrar manneskjur þegar maður hefur forsendur til að
vera þeim náinn, hefur leyfi til að skipta sér af þeim, hvort sem þær forsendur eru
persónulegar eða faglegar eins og hjá starfsstéttum á borð við kennara eða hjúkrunar-
fræðinga. Það ætti því ekki að koma á óvart að ýmsir fræðimenn sem skrifað hafa um
kennara og hjúkrunarfræðinga hafa talið að umhyggja ætti að vera ein gildasta stoðin
í fagmennsku þeirra. Sigrún nýtir sér þessar umræður í því sem hún hefur að segja
um umhyggju.
Þriðji hluti bókarinnar ber heitið „Hlúð að félags- og tilfinningaþroska nemenda“.
Efni þessa hluta er fengið úr stórri rannsókn Sigrúnar einmitt á því hvernig skynsam-
legt sé að hlúa að félags- og tilfinningaþroska nemenda. Hún gerði stóra rannsókn á
samskiptahæfni nemenda og kynnir niðurstöður hennar. Í framhaldi af henni samdi
Sigrún kennsluefni á þessu sviði og prófaði það. Kennsluefnið krafðist þess að kenn-
ararnir endurskoðuðu kennslu sína og margvísleg viðhorf til nemenda sinna og sjálfra
sín. Einstakir kennarar prófuðu námsefnið, heilir skólar og það var líka útbúið náms-
efni fyrir foreldra. Niðurstaðan úr þessum rannsóknum virðist vera sú að kennararnir
meta það svo að nemendurnir hafi tekið framförum í samskiptum, þeir hafi þroskast,
kennararnir sjálfir hafi þroskast í starfi og foreldrarnir hafi bætt samskipti sín við eig-
in börn. Hún dregur líka fram að ýmislegt bendi til að þeim nemendum sem hafi
þroskast félagslega og tilfinningalega vegni betur í námi en þeim sem ekki hafi fengið
þá þjálfun og kennslu sem námsefni hennar býður upp á.
fjórði hlutinn greinir frá rannsókn á sýn kennara á uppeldi og menntun. Í þess-
um hluta er sérstaklega hugað að fagmennsku kennara. Hér beitir Sigrún svonefndri
lífssöguaðferð sem felst í því að láta kennarana segja frá því af hverju þeir gerðust
kennarar. Þar kemur í ljós að það er oft og iðulega ákveðið samhengi á milli þess af
hverju einhver varð kennari, þeirra kennslu hátta sem hann beitir og þeirra markmiða
sem hann setur sér. Í þessum hluta setur Sigrún fram þróunarlíkan um samhengi á
milli áhuga kennarans á viðfangsefni sínu, þeirra markmiða sem hann setur sér og
kennsluhátta. Þessir þrír þættir mynda uppistöðuna í uppeldis- og menntunarsýn
kennara og þeir tengjast allir lífssögunni. Líkanið gerir svo ráð fyrir að með reynslu