19. júní - 19.06.1985, Síða 83

Sameinuðu þjóðirnar
Alþjóðlegt kvennaár
1975
Kvennaáratugur
1. janúar 1976 - 31. desember 1985
Við lok Kvennaáratugar Sameinuðu þjóðanna 1976-1985
sem fylgdi á eftir Alþjóðlegu kvennaári 1975 er ekki úr vegi að
rifja upp tildrögin og að hvaða markmiðum var stefnt.
Sameinuðu þjóðirnar
Hinar sameinuðu þjóðir með nær öll
ríki veraldar innan sinna vébanda eru
áhrifamestu samtök mannkynsins. Við
lok heimsstyrjaldarinnar síðari (1939-
1945) var að bestu manna yfirsýn óhjá-
kvæmilegt með raunhæfum aðgerðum
að stemma stigu við að slíkur hildar-
leikur endurtæki sig.
Þjóðir heims gerðu með sér sáttmála
sem gekk í gildi 24. október 1945 og
telst dagurinn síðan stofndagur Sam-
einuðu þjóðanna. ísland gerðist aðili
19. nóv. 1946. Sáttmálinn er auk
inngangs, þar sem meginstefnan er
mörkuð, í mörgum köflum sem grein-
ast í undirkafla.
Hornsteinn þessa samkomulags er
staðfesting þeirra viðhorfa að allir
menn, konur og karlar, séu bornir
frjálsir og skuli njóta sömu mannrétt-
inda án tillits til kynþáttar, kyns, tungu
eða trúarbragða. I innganginum er
tekið fram að konur og karlar skuli
njóta jafnréttis.
Hlutverk SÞ er að stuðla að því að
þessum háleitu markmiðum verði náð í
reynd. Meginhugsunin er sú að ef eng-
inn gengur á rétt annars sé ekki tilefni
til átaka. Innan SÞ skal vera vettvangur
þar sem fulltrúar þjóðanna geta komið
skoðunum sínurn á framfæri (allsherj-
arþing) og miðstöð (aðalstöðvar) þar
sem aðgerðir þjóðanna eru samræmd-
ar.
Allt starf SÞ og stofnana þeirra hefur
síðan byggst á sáttmálanum og útfærslu
á honum miðað við alþjóðlegar aðstæð-
ur.
Sáttmálar, samþykktir og
yfirlýsingar
í mannréttindayfirlýsingu SÞ 10. des.
1948 eru almenn mannréttindi skil-
greind. Áréttað er að sérhver eigi að
njóta þessara réttinda, þau skuli vernda
með lögum og stjórnvöld aðildarríkja
SÞ hvött til að flýta því að þau komist á,
þar með talin jöfn réttindi kvenna og
karla.
Alþjóðavinnumálastofnunin, ein af
undirstofnunum SÞ gerði samþykkt
(nr. 100) 1951 um jöfn laun karla og
kvenna fyrir jafnverðmæt störf og aðra
samþykkt (nr. 111) 1958 varðandi mis-
rétti með tilliti til atvinnutækifæra og
starfsöryggis. ísland hefur fullgilt
þessar samþykktir fyrir sitt leyti, þá
fyrri 1958 og síðari 1964.
ísland hafði því skuldbundið sig til að
koma jafnrétti kynjanna á í reynd og
aðgerðir í þá átt voru lög um launa-
jöfnuð kvenna og karla nr. 60/1961, er
tóku gildi í áföngum til 1967 og lög um
Jafnlaunaráð nr. 37/1973 sem felld voru
úr gildi með lögum um jafnrétti kvenna
og karla nr. 78/1976. Jafnréttisráð skal
sjá um að framfylgja þeim lögum.
Á allsherjarþinginu 1967 var sam-
þykkt 7. nóv. yfirlýsing um afnám mis-
réttis gegn konum. Tekið er fram að
misrétti sem viðgangist gegn konum sé
brot á mannréttindum, lýst aðferðum
til að vinna gegn hvers konar misrétti af
þessu tagi og stjórnir aðildarríkjanna
hvattar til aðgerða í samræmi við yfir-
lýsinguna.
Allsherjarþingið 1979 gerði sáttmála
um afnám hvers konar misréttis gegn
konum og sérstaklega tekið fram varð-
andi stjórnmálaafskipti, ríkisborgar-
rétt, ráðningu til starfa og starfs-
menntun, heilbrigðismál, efnahagsmál,
félagsmál, hjúskap og fjölskyldumál
o.fl. Stofnuð var nefnd (Comittee on
the Elimination on Discrimination
against Women) til eftirlits með að sátt-
málanum verði framfylgt. ísland undir-
ritaði þennan sáttmála á Kvennaráð-
83