19. júní - 19.06.1997, Blaðsíða 61

Kvennafræði hafa loksins haslað sér völl i islenskum háskóla, segir Iris Björg Kristjánsdóttir, sem eigin-
lega villtist í námið að eigin sögn. íris skrifar hér um kenningar í kvennafræðum, og hvernig þau reyna
að greina þjóðfélagið sem við lifum i með nýjum hætti og nýjum áherslum.
Eg fann kvörtunarbréf á tölvunetinu frá Matt nokkrum sem
var að hefja nám í Harvard. Hann vissi að þar væri kennd
kvennafræði en bjóst ekki við að það myndi snerta hann og
hans nám á nokkurn hátt. Honum til mikilla furðu virtust flest-
ir námsáfangarnir í frönsku vera undirlagðir af femínískum
námskeiðum. Lítið var um val fyrir hann þar sem hann kærði sig
ekki um að stunda svo pólitískt nám. Honum fannst það algjör-
lega óviðunandi að óþekktar franskar skáldkonur fengju þá at-
liygli sem Descartes ætti með réttu skilið.
Mín fyrstu viðbrögð við þessu bréfi var að hlæja. Karlgreyið
var ofsóttur af femínisma. Eftir örlitla umhugsun tók alvaran
við. Viðhorf Matts endurspegla langvarandi misskilning urn
fræðilegan femínisma. Ekki ætla ég að álasa honum því sjálf var
ég haldin vissri fælni áður en ég hóf nám í kvennafræðum. I’ar
komst ég að því að konur eru ekkert endilega reiðar og námið
er ekkert pólitískara en annað nám. Að hunsa femínískar kenn-
ingar í akademíunni í dag væri líkt og að heil stefna innan heim-
spekinnar væri þurrkuð út án nokkurrar umhugsunar. Fræðin
hafa einfaldlega komist á það stig að endurskoðunnar er þörf
og það er eitt aðalmarkmið þeirra er stunda femínískar rann-
sóknir. Þær snúa ekki eingöngu að konum og misrétti þeirra
heldur öllu samfélaginu í heild sinni. Kenningar innan kvenna-
fræða eru mjög fjölbreyttar og hafa tekið miklum breytingum á
undanfbrnum árum. í dag er aðaláherslan lögð í að greina
þjóðfélagið sem við lifum í með nýjum hætti og með nýjum
áherslum. Umhverfið er uppfullt af texta sem er menningarleg,
söguleg og félagsleg afurð. I’að er ekki lengur verið að leita að
einni gefinni merkingu heldur er verið að skoða samspil merk
ingarskapandi þátta samfélagsins og hvernig þetta samspil birt-
ist í samfélaginu sem texti. Tungumálið sem er undirstaða
mannlegra sanrskipta er tekið til endurskoðunnar og þar af leið-
andi hefðin eins og hún leggur sig - sent er líklega ástæða
hræðslu fólks. Kenningar um að tungumál kvenna sé annað en
tungumál karla hafa verið ríkjandi. Ástæðan þarf ekki að liggja
í eðlinu heldur í því að reynsluhcimur kvenna hefur í gegnum
tíðina ekki verið sá sami og reynsluheimur karls. Bókmennta-
hefðin hefur ekki viðurkennt skáldskap kvenna og þar af leið-
andi vitum við ekki jafn mikið um þeirra bókmenntir. En þá
komum við að konunni scm einstöku fyrirbæri. Er eitthvað til
sem heitir kona eða er hún búin til eins og Simone de Beauvo-
ir sagði? I’ess konar spurningar hafa færst yfir í hið kvenlega og
hið karllega. Er kvenleikinn grímubúningur og framsetning? Ef
svo er þá er sjálfsvitundin ckki eðlislæg heldur tilbúin. Líkam-
inn er einnig tekinn fyrir ekki bara seni náttúrulegur og eðlis-
lægur heldur einnig sem menningarlegur og andlegur. Þessar
spurningar ásamt mörgum öðrum eru teknar fyrir en lokamark-
miðið cr að snúa vörn í sókn og gera muninn og margbreyti-
leikann að styrk.
Hér hef ég reynt að stikla á stóru til að kynna út á hvað nám-
ið gengur í kvcnnafræðum. Rannsóknir innan kvennafræða ná
yfir fiest fræðisvið og fjölbreytileikinn og margbreytileikinn cr
engan veginn tæmandi. Aragrúinn allur af femínískum fræði-
greinum flæðir út þessa daganna og vonandi er það einungis
tímaspursmál að þessi misskilningur upprætist svo verðug fræði-
rit fái þá almennu viðurkenningu sem þau eiga skilið. ■