19. júní

Ataaseq assigiiaat ilaat

19. júní - 19.06.2000, Qupperneq 9

19. júní - 19.06.2000, Qupperneq 9
Natasa Babic-Friðgeirsson Lítill litríkur kjóll Allar konur verða að eiga í klæðaskáp sínum lítinn svart- an kjól, - svo segir sígilt lög- mál tískunnar. Þessi hentuga en jafnframt glæsilega flík hentar jafnt drottningum sem fisksölukonum; ungum konum jafnt þeim sem eldri eru. Þó svo áratugir hafi liðið frá því Coco Chanel, - óvéfengdur hæstiréttur í málum er varða útlit kvenna, setti fram þessa kenningu, þá hefur litli svarti kjóllinn alla tíð undirstrikað kvenlega fegurð og elegans. Hann hefur staðið af sér óveður tímans og minnt okkur á að tíska breytist en stíll er eilífur. Engu að síður vil ég, hér og nú, lofsyngja annan kjól, - svo hóg- væran að ef sá svarti er keisara- ynja þá er hann vinnukona. Þetta er litli litríki kjóllinn sem oftast er úr bómull og með blómamynstri og kynslóðir ömmu okkar klædd- ust þegar tímar voru bágir og efni rýr Þessar konur voru eins og litli litríki kjóllinn; sama hversu oft hann var þveginn og hvernig hann var níddur; - alltaf birtist hann á ný, reiðubúinn að vernda og þjóna. Litli litríki kjóllinn er nú að mestu horfinn úr klæðaskápum Vesturlanda. Við leit gætu þó nokkrir þeirra fundist ísveitaþorp- um í heimalandi mínu, Króatíu, eða annars staðar á Balkanskaga. Samt er það ekki öruggt þrátt fyrir að í áratugi hafi þessir kjólar borið heim mat frá markaðinum, hugað að sáru hné, sinnt garðinum og prjónað peysur Það er deginum Ijósara að þessir kjólartilheyra for- tíðinni og hverfa innan skamms af yfirborði jarðar Það eru framfarir og vitundarvakning kvenna sem réðu örlögum kjólsins, - hin hóg- væra hvunndagshetja lét eftir sæti sitt handa hinni tígulegu systur *** Amma mín, Ziba, er ein af þessum konum sem hafa klætt sig í litríka kjóla mest allt sitt líf. Hún fæddist árið 1925 og var af bosnísku mús- limaforeldri. Hún var hugrökk ung kona sem var sú fyrsta í sinni fjöl- skyldu til að afklæðast hefðbundn- um fatnaði múslima og bregða sér í lostafulla litríka kjólinn. Systur og vinkonur fylgdu í fótspor hennar Astæða þess að amma mín stork- aði umhverfi sínu var í senn prakt- ísk og menningarleg. Hún hafði unun af að dansa og lærði suður- ameríska dansa. Og til hvers að dansa tangó ef ekki er hægt að klæðast latneskum kjólum? Jafnvel þótt foreldrarnir klæddust hefð- bundnum fötum stóðu þeir ekki í vegi fyrir breytingunum og fögn- uðu þeim í raun á sinn hátt. Bosn- íu-múslimar voru nefnilega, þrátt fyrir fordóma okkar - umburðar- lyndir og löguðu sig auðveldlega að breyttum tímum. Einungis einu sinni síðar á ævi sinni bar hún amma hefðbundin klæði. Undir mörgum lögum af múslima-sjölum og pilsum smyglaði hún vopnum í gegnum vegtálma ítalskra fasista nærri Mostar í Bosníu, til félaga sinna í frelsishreyfingunni á dögum síðari heimsstyrjaldarinnar Aður en hún brá sér aftur í borgaralegan klæðnað gekk hún í einkennis- búningi júgóslavnesku andspyrnu- hreyfingarinnar í nokkur ár. A gamalli mynd stillir amma mín sér glæsilega upp í gráum einkennis- búningi, með handprengju hang- andi tælandi á mjöðminni likt og kvenlegt samkvæmisveski. I andspyrnuhreyfingunni hitti hún fyrsta eiginmann sinn. Þau skildu skömmu eftir að móðir mín fæddist. Þrátt fyrir framsækin og byltingarkennd viðhorf til þjóðmála var faðir stúlkunnar litlu lítið fyrir breytta skipan á heimili og var trúr balkanskri feðrahefð. Hann ásakaði konu si'na fyrir að hafa fætt dóttur og gefa honum ekki son í frumburð og hann virt- ist ekki geta elskað dóttur sína. Fumlaust tók amma mín dóttur- ina og yfirgaf eiginmann sinn, - annað byltingar-sinnað skref í íhaldssamfélagi á Balkanskaga á fimmta áratugnum. Hún var stolt ung kona sem ákvað að sjá sjálf um sig og dóttur sína. Hún ætlaði ekki að verða undirgefni og sam- viskubiti að bráð vegna rangs kyn- ferðis frumburðarins. Kommúnisminn hjálpaði á margan hátt móðurinni ungu sem var nú orðin einstæð. Skilnaður var ekki einvörðungu heimilaður með lögum heldur hlutu konur lagalegt jafnrétti á við karlmenn. Ommu minni var ekki útskúfað i' Amma Natösu, Ziba Geiev. hinum nýja og „framsækna" sós- íalisma, henni tókst að finna vinnu og eftir úrskurð alþýðudómstóls- ins fékk hún greidd barnsmeðlög. Þegar góðæri eftirstríðsár- anna gerði vart við sig sást amma mín aftur í litla litríka kjólnum. I stað þess að standa í biðröðum eftir matvælum stóð hún núna í biðröðum eftir líni og kjólaefni. Hún sem og kyn- systur hennar stóðu klukku- stundum saman í biðröð eftir fáeinum metrum af litaglöðum ströngum og amma keypti alltaf einn viðbótarmetra. Á síðkvöld- um, eftir langan vinnudag í bak- aríi, settist hún undir einustu Ijósaperuna í ibúðinni og saum- aði kjóla, - einn á sig og annan alveg eins en minni, á litlu stelp- una. Sagan segir að uppáhalds- kjólarnir, þeir sem aldrei gleym- ast, hafi verið þessir rauðu með hvítu doppunum. Þegar ömmu tókst síðan að komast yfir pör af hvítum skóm leið þeim eins og ekki væru hamingjusamari tvær konurtil í þessum heimi. *** Nokkrum árum síðar hitti Ziba seinni eiginmann sinn og eignað- ist hún með honum tvö börn. Fjölskyldan flutti aftur til Mostar þar sem hún tók að sér aldraða foreldra auk þess að annast börnin sín og vinna allan daginn í tóbaksverksmiðju. Líf hennar var hvorki erfiðara né auðveldara en annarra kvenna af hennar kyn- slóð. Þetta var tími félagslegra breytinga; konur tóku að vinna fullan vinnudag á skrifstofum og í verksmiðjum en höfðu áfram á sínum herðum heimilisstörfin og umönnun barnanna, - yfirleitt án ► 9
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76

x

19. júní

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: 19. júní
https://timarit.is/publication/671

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.