19. júní


19. júní - 19.06.2000, Blaðsíða 5

19. júní - 19.06.2000, Blaðsíða 5
Feður í fæðingarorlof Eitt af stóru skrefunum Þingheimur samþykkti ein- róma ný lög um fæðingaror- lof rétt fyrir þinglok í vor. Ingólfur V. Gíslason telur róttækar breytingar í lögun- um fela í sér eitt stærsta skrefið sem stigið hafi verið í þá átt að jafna stöðu og möguleika kynjanna á íslandi. Nýju lögin eigi eftir að skila sér með afgerandi jákvæðum hætti til foreldra, barna og þar með samfélagsins í heild. Alþingi hefur samþykkt ný lög sem fela í sér róttækar breytingar á fæðingarorlofi auk þess að kynna til sögunnar nýtt fyrirbæri á Islandi, foreldraorlof. Akaflega margt er þar fært til betri vegar en meginþættir þessara laga munu flestum kunnir: Orlofið er lengt (í áföngum) úr sex mánuðum í níu.Tekin er upp ákveðin binding við einstaklinga þannig að þrír mánuðir eru bundnir föður; þrír móður og þremur geta foreldrar skipt að vild. Bundnu mánuðirnir eru ekki millifæranlegir nema í algerum undantekningartilfellum.Tekinn er upp sveigjanleiki við töku orlofs- ins þannig að þessum níu mán- uðum má dreifa á 18 mánuði. Þátttakendum á vinnumarkaðin- um eru tryggðar greiðslur sem nema 80% af meðallaunum 12 mánaða tímabils sem lýkur tveimur mánuðum áður en orlofstaka byrjar Akveðið gólf er á greiðslum en ekkert þak. Þeir sem eru utan vinnumarkaðar eða vinna minna en 25% af fullri vinnu fá ákveðnar bætun Stofn- aður er sérstakur fæðingarorlofs- sjóður sem fær tekjur sínar með ákveðnum hluta tryggingagjalds atvinnurekenda. Auk fæðingaror- lofsins hafa foreldrar, hvort um sig, rétt til þriggja mánaða for- eldraorlofs sem taka má þar til barnið hefur náð átta ára aldri. Enn eru þessir mánuðir án bóta. Að mínu viti er hér um að ræða eitt stærsta skref sem stigið hefur verið í þá átt að jafna stöðu og möguleika kynjanna á íslandi. Má líkja þessu við afnám kyn- bundinna launataxta og raunar hafa sumir viljað ganga lengra og jafna þessu við kosningarétt kvenna. Ljóst virðist að þingheim- ur hafi einnig verið þeirrar skoð- unar að hér væri um mikið og gott mál að ræða, því enginn vildi þar vera á móti. Mæður annars flokks vinnu- afl Á síðustu áratugum 20. aldar hafa meginvandamálin varðandi jafn- rétti kynjanna verið þrjú: Kyn- bundinn launamunur kynjaskiptur vinnumarkaður og staða karla gagnvart heimili og börnum. Lykil- þáttur lausnar allra þessara atriða felst í fæðingarorlofinu. Við skul- um taka kynbundinn launamun sem dæmi. Þegar við ræðum orsakir kynbundins launamunar og hugsanlegar lausnir þá held ég að það sé skynsamlegt að hlusta á þá sem ráða þessu, þá sem greiða launin, þá sem úthluta sporslunum. Hvernig meta þeir karla og konur; hvaða lóð eru á vogarskálunum? Árið 1995 gaf Skrifstofa jafn- réttismála út ritið Launamyndun og kynbundinn launamunur þar sem í fýrsta sinn hérlendis var farið yfir þá þætti sem ákvörð- uðu laun og kynjabreytan ein- angruð.Tvær tilvitnanir: ,,Kona, sem sér um ráðningar í einkafyrirtæki, staðhæfði að karl- ar og konur ættu alveg jafna möguleika á starfsframa innan fýrirtækisins en sagði jafnframt að auðvitað væri mjög slæmt fyrir konur að detta út af vinnu- markaði í 6-8 mánuði. Því ýtti hún til hliðar umsóknum kvenna með smábörn." [Bls. 59] „Enginn stjórnandi taldi það hafa neikvæð áhrif á möguleika karlmanns til starfsframa að eiga börn yngri en 6 ára. 27% þessara sömu stjómenda taldi hins vegar að það hefði neikvæð áhrif á starfsframa kvenna. Hér breytti engu um svör hvort stjórnend- urnir sjálfir voru karlar eða konur" [Bls. 75] Eða með öðrum orðum og það sem kemur skýrt fram í þessari athugun og öðrum sem ég þekki til hérlendra og erlendra er þetta viðhorf stjórn- enda og atvinnurekenda; konur eru annars flokks vinnuafl. Og ástæðan fyrir því að þær eru annars flokks vinnuafl er að það eru þær sem eru ábyrgar fyrir börnunum. Það eru þær sem eru heima í fæðingarorlofi, það eru þær sem eru heima þegar börn- in eru veik, það eru þær sem fara í foreldraviðtölin, það eru þær sem fara með börnin í læknis- skoðun, píanótímana og ballett- inn. Konur eru annars flokks vinnuafl af því að annað en vinn- an er í fýrsta sæti. Grafið undan feðrum Hvað gerist með vinnutíma karla og kvenna þegar þau eignast sitt fyrsta barn? Samkvæmt vinnu- markaðskönnunum Hagstofunn- ar gerist það að konurnar minnka vinnu sína um sex stundir á viku, karlarnir auka hana um átta stundir á viku. Auðvitað hefur þetta áhrif á atvinnurekendur og stjórnendur og að sjálfsögðu hefur þetta feikileg áhrif á tengsl karla við heimilið og börnin. Ekki er svo sem að undra þótt karlar og konur séu í þeirri stöðu að konan sjái fyrst og fremst um heimili og börn en karlinn sé vinnudýr Alls staðar í samfélaginu finnur maður tilhneigingu til að grafa undan feðrum sem fullgóð- um foreldrum og ýta undir mæðrahyggj'una. Á baksíðu Morgunblaðsins 17. október síð- astliðinn var verið að fjalla um mannekluna á leikskólum í Reykjavík. Þar birtist mynd af tveimur feðrum sem voru að sækja börnin sín. Og myndatext- inn var: „Foreldrar sumra barna á Ægisborg þurftu í gær að sækja börn sín fyrr en venjulega og feð- urnir bera sig fagmannlega að við að klæða börnin í útifötin." Það eru meiri tíðindin að feður geti klætt börnin sín! Auðvitað eru þessir karlar búnir að gera það í tugi eða hundruð skipta. En samt telst það til tíðinda að þeir beri sig almennilega að við klæðnað- inn. Og einu skiptin sem Morgun- blaðið telur sér heimilt að víkja frá þeirri reglu að í atvinnu- auglýsingum sé ekki sérstaklega óskað eftir öðru kyninu, er þegar auglýst er eftir manneskju til að sinna börnum. Þá er í lagi að skýrt komi fram að óskað sé eftir konu. Umtalsverð áhrif virkra feðra Þetta er þeim mun undarlegra þegar haft er í huga að rannsókn- ir sýna aftur og aftur það sem menn auðveldlega sjá í umhverfi sínu. Feður eru engu síðri for- eldrar en mæður Nýlega var gef- inn út í þriðja sinn mikill doðrant- ur um hlutverk föðurins í þroska barnsins (Michael Lamb (ritstj.): The Role of the Father in Child Development). Þegar þar eru dregnar saman í inngangi niður- stöður samanburðar á börnum þar sem feður eru í hefðbundnu aðstoðarmannshlutverki og síðan þar sem feður eru mjög virkir þátttakendur í umönnun og uppeldi er niðurstaðan þessi: „Börn virkra feðra sýna aukna vitsmunalega hæfileika, aukna samkennd með öðrum, eru síður ► 5
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76

x

19. júní

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: 19. júní
https://timarit.is/publication/671

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.