19. júní - 19.06.2000, Page 20

þegar lítil eða engin tengsl eru
milli barnsins og hins forsjárlausa
foreldris. Barnið er alið upp hjá
þeim sem vill ættleiða barnið og
ættleiðingin tr/ggir hagsmuni og
réttindi barnsins, m.a. erfðarétt.
Barninu er því tryggður raun-
verulegur stuðningur tveggja í
foreldrahlutverkinu.
Lögum samkvæmt geta sam-
kynhneigðir farið sameiginlega
með forsjá þeirra barna sem
koma inn í sambúð þeirra. Hins
vegar ber að hafa í huga að
sameiginleg forsjá er ekki eins
afgerandi og stjúpættleiðing.
Uppeldisforeldri ber ábyrgð á
framfærslu barnsins en barninu
er ekki tryggður erfðaréttur þess
nema eftir sérstakri erfðaskrá.
Hollendingar brautryöjendur
Hollendingar virðast ætla að
verða brautryðjendur í ættleið-
ingarmálum samkynhneigðra. Þar
í landi liggur fyrir frumvarp um
ættleiðingar sem gengur mun
lengra en dönsku og íslensku
lögin. I þvi' er lagt til að par i' sam-
búð eða staðfestri samvist geti
að uppfylltum ákveðnum skilyrð-
um sótt um að ættleiða börn
sem fædd eru í Hollandi en ekki
frá öðrum ríkjum. ,,Það ertil þess
að valda ekki milliríkjadeilum og
hindra möguleika gagnkyn-
hneigðra á að ættleiða böm,"
segir Þorvaldur „Enda yrði líklegt
að mörg lönd myndu rifta
alþjóðasamningum um ættleiðing-
ar Gildismat þjóðríkja er ennþá
ólíkt þegar kemur að mannrétt-
indum samkynhneigðra."
Þorvaldur segir að réttur til
frumættleiðinga hafi fyrst og
fremst siðferðilegt gildi fyrir
samkynhneigða. „Með því að
meina okkur frumættleiðingar
barna er verið að gefa í skyn að
við séum óæðri öðrum. Hins
vegar er þess langt að bíða að
fjarlæg ríki eins og Kína og Kól-
umbía muni fallast á ættleiðingar
til samkynhneigðra og frumætt-
leiðingar barna af íslenskum
uppruna eru teljandi á fingrun-
um á hverju ári - og þeim fer
fækkandi," segir Þorvaldur „Það
er því fyrst og fremst rétturinn
til stjúpættleiðinga sem hefur
hagnýtt gildi því hann veitir
börnum í hjónaböndum okkar
mikla réttarvernd.''
Lög um ættleiðingar gera ráð
fyrir að einstaklingun þ.e. hvorki í
sambúð eða hjónabandi, geti
ættleitt barn ef sérstaklega
stendur á og ættleiðingin er
ótvírætt talin barninu til hags-
bóta. Dæmi er um að samkyn-
hneigður einstaklingur hafi feng-
ið slíkt leyfi en þá vartekið skýrt
fram að viðkomandi hefði verið
sérstaklega vel hæfur til að sinna
uppeldi barns. Þetta kom fram í
máli Anni Haugen, félagsráðgjafa
hjá Barnaverndarstofu og vara-
formanni Samtakanna 78, á
fundi samtakanna um börn og
barneignir samkynhneigðra 15.
apríl sl. Samkynhneigt par í stað-
festri samvist á því ekki kost á að
ættleiða barn með frumættleið-
ingu. Aftur á móti er ekki spurt
um kynhneigð ef einstaklingur
fer fram á hið sama.
Anni segir annan möguleika
að sækja um að taka barn í fóst-
ur Ekki er tekið skýrt fram í
lögum að fósturforeldrar þurfi
að vera karl og kona líkt og gert
er þegar um ættleiðingar er að
ræða. Stundum fara börn í fóst-
ur vegna óska kynforeldra, for-
eldrar eru látnir eða þeir hafa
verið sviptír forsjá þeirra. Að
mörgu leyti er flóknara mál að
taka barn í fóstur en ættleiða.
Hið opinbera hefur ákveðnum
skyldum að gegna gagnvart
barninu allt til fullorðinsára.
Hinu er heldur ekki að leyna að
börnin geta átt erfitt og þurft á
umtalsverðum stuðningi sér-
fræðinga að halda vegna fyrri
aðstæðna, t.d. vanrækslu. Börnin
geta saknað foreldra sinna og
þau eiga rétt á umgengni við þá
með ákveðnum skilyrðum. Anni
tók fram að samkynhneigð pör
hefðu hvorki sótt um að ætt-
leiða barn né að gerast fóstur-
foreldrar. Hún telur samkyn-
hneigða óörugga við að láta á
slíkt reyna vegna ótta við höfn-
un. Ennfremur minnir hún á að
það að vera metinn hæfur sem
fósturforeldri sé ekki trygging
fyrir því að fá fósturbarn. Þær
ákvarðanir velta á barnavernd-
arnefndum á hverjum stað, sem
er skylt að hafa hag barnsins
ávallt í fyrirrúmi.
Vanþekking og vísindi
Víða hefur gætt fordóma gagn-
vart samkynhneigðum. Ymsir
telja að með því að leyfa samkyn-
hneigðum að giftast og ala upp
börn sé verið að ráðast gegn
almennu siðferði og hinni gagn-
kynhneigðu fjölskyldu sem horn-
steini samfélagsins. Samkyn-
hneigðir hafa sætt aðkasti frá ólík-
um trúarhópum og margir hafa
lýst yfir í Ijölmiðlum bæði and-
stöðu og stuðningi við samkyn-
hneigða og réttindabaráttu þeirra.
Fordómar gagnvart samkyn-
hneigðum eru einkum að þeir
séu ekki heilir á geðsmunum og
því ekki hæfir uppalendun Efast er
um að hommar gefi sér nægileg-
an tíma til að sinna foreldrahlut-
verkinu og ýjað að því að lesbíur
séu ekki jafn umhyggjusamar
mæður og gagnkynhneigðar
konur Einnig óttast margir að
börnin verði frekar samkyn-
hneigð.Jafnvel telja sumir að þessi
börn séu í aukinni hættu á að
verða misnotuð kynferðislega.
Síðast en ekki síst hefur verið
talíð að börn alin upp hjá sam-
kynhneigðum eigi frekar við
hegðunar-, félagsleg og geðræn
vandamál að stríða, ekki síst
vegna stríðni og eineltis frá jafn-
öldrum sínum.
Þessar áhyggjur bera ótvírætt
vitni um þekkingarleysi á stöðu
samkynhneigðra og barna þeirra.
Fjölmargar rannsóknir hafa verið
gerðar á samkynhneigðum og fjöl-
skyldum þeirra sl. 20 ár Sam-
kvæmt þeim bendir ekkert til þess
að þroski barna sem alast upp hjá
samkynhneigðum sé hægari eða
minni en hjá þeim börnum sem
alast upp hjá gagnkynhneigðum
við sömu félagslegu aðstæður
Aðrir þættir eins og gott samband
milli foreldra eru taldir skipta
meira máli en kynhneigð þeirra.
Enginn munur hefur fundist á
því hvernig gagnkynhneigðar og
samkynhneigðar konur annast
börn sín. Ftannsóknir hafa ekki
staðfest að hommar séu verri
feður en aðrir Börnin eru heldur
ekki talin Ifklegri til að verða sam-
kynhneigð en börn gagnkyn-
hneigðra. Fram hefur komið að
börnin sýna ekki síðri persónu-
leikaþroska en önnur börn og
þau hafa að jafnaði reynst betur
upplýst og fordómalausari gagn-
vart fjölbreytileika mannlífsins.
Félagsleg tengsl þeirra við jafn-
aldra hafa einnig reynst vera eðli-
leg.Varðandi aukna hættu á kyn-
ferðislegri misnotkun hafa rann-
sóknir sýnt fram á að flestir barna-
níðingar séu gagnkynhneigðir karl-
menn. Þeir eru eins og gefur að
skilja ekki hluti af þessum fjölskyld-
um. Börn samkynhneigðra hafa
því sömu möguleika og börn
gagnkynhneigðra til að öðlast
félagslegan og persónulegan
þroska.
Hættuleg áhrif hleypidóma
Fordómar gagnvart hommum og
lesbíum geta haft skaðvænleg
áhrif á samkynhneigða foreldra
og börn þeirra. Þeir geta haft áhrif
á ákvarðanir yfirvalda, t.d. vegna
lagasetningar um tæknifrjóvganir;
ættleiðingar og jafnvel úrskurði f
forsjármálum. Dómstólar víða í
Bandaríkjunum hafa t.d. gert ráð
fyrir því að samkynhneigðir séu
óhæfir foreldrar Fjölmargir for-
eldrar þora því ekki að viður-
kenna samkynhneigð sína, jafnvel
fyrir sínum eigin börnum, af ótta
við að missa forsjá eða umgengn-
isrétt. Einnig valda þessir fordóm-
ar miklu andlegu álagi fyrir sam-
kynhneigða og geta grafið undan
sjálfstrausti þeirra sem foreldra.
Hommar og lesbfur geta fund-
ið hjá sér þörf fyrir að verða
„ofurforeldrar." Hver einstök
athöfn á að vera í þágu barna
þeirra - eins og til að sýna
umheiminum fram á að samkyn-
hneigðir foreldrar séu óaðfinnan-
legir Við fullkomnunaráráttu for-
eldranna getur bæst sífelldur ótt-
inn við að börnin verði tekin af
þeim vegna kynhneigðar þeirra.
Rannsóknir hafa sýnt að margar
lesbískar mæður útiloka aldrei
þann möguleika. Sá ótti getur
m.a. haft fjárhagslegar afleiðingar
Erlend dæmi sýna að lesbíur hafa
sæst á lélega skilnaðarsáttmála til
að koma í veg fyrir að mál þeirra
fari fyrir dómstóla. Lesbískar
20