19. júní - 19.06.2000, Page 40

Öld tækifæranna
Hvað fær fimm konur úr ger-
ólíkum áttum til að fara á
fætur fyrir allar aldir til að
koma saman yfir kaffibolla?
Anna G. Ólafsdóttir var glöð
að heyra hvað Bryndís Hlöð-
versdóttir, alþingiskona, Bryn-
hildur Heiðar- og Ómarsdóttir,
bókmenntafræðinemi, Hulda
Dóra Styrmisdóttir, markaðs-
stjóri FBA, Jóhanna Eyjólfs-
dóttir, framkvæmdastjóri
Amnesty International, og
Sigríður Þorgrímsdóttir, sagn-
fræðingur, tóku vel í að ræða
jafnréttisbaráttuna í fortíð,
samtíð og framtíð. Öld tæki-
færanna, Talebana, Star Trek
og heimilisstörf bar á góma
fyrir messutíð þennan sunnu-
dagsmorgun.
Eins og af sjálfu sér hófust
umræðurnar þegar fyrstu tvær
konurnar klifu marrandi stiga-
þrepin upp í skrifstofu Amnesty í
Hafnarstræti. Á meðan yfirhafnir
voru lagðar til hliðar, hellt upp á
könnuna og meðlætið undirbúið
var haldið áfram að spjalla þang-
að til allar voru mættar og ekki
varð lengur undan því vikist að
huga að einhvers konar form-
legu upphafi.
Hvað segir þú, Sigríður, um að
líta tíl baka til ársins 1919? Á því
ári hvatti Bríet Bjarnhéðinsdóttir
konur í leiðara Kvennablaðsins til
að láta reyna á lögformleg réttindi
sín.
Sigríður:Jú - lagaramminn var
kominn og ýmis réttindi höfðu
fengist nokkuð auðveldlega.
Kosningarétturinn mætti ekki
umtalsverðri andstöðu á þingi.
Þingmenn virtust hafa mun meiri
áhyggjur af því að konur fengju
kjörgengi. Umræður á Alþingi
eru þar góð heimild eins og
reyndar almennt þegar litið ertil
hugarfarssögunnar, t.d viðhorfs-
ins gagnvart því að konur fengju
aðgang að æðri skólum árið
191 I.
Kvennabaráttan snerist ekki
aðeins um ákveðin lagaleg rétt-
indi. Konur börðust t.a.m. fyrir
byggingu Landspítalans. Ekki er
víst að allir geri sér grein fyrir því
hversu gífurlegt hagsmunamál
spítalinn var fyrir konun enda
gleymist oft hverjir báru hitann
og þungann af umönnun aldr-
aðra og veikra. Áfram er hægt
að halda og nefna baráttu
kvenna í bindindismálum.
Eins og við vorum að tala um
áðan tekur auðvitað tímann sinn
að gera lagaleg réttindi að raun-
veruleika. Það má og hafa í huga
að um og uppúr aldamótunum
1900 var talað um að menntun
kvenna skyldi vera í samræmi við
„séreðli" þeirra, þ.e. umönnun
og uppeldi, og á þeim vettvangi
sköpuðu þær sér fyrst starfsvett-
vang utan heimilis. Það þýðir ekki
að skoða réttindabaráttu kvenna
í byrjun aldarinnar útfrá þeim
jafnréttishugmyndum sem við
höfum í dag. Þá létu konur sig
ekki dreyma um að karlar kæmu
að heimilisverkum eða barna-
umönnun, jafnvel þær róttæk-
ustu voru sammála því að þetta
væri vettvangur kvenna. En þær
vildu hins vegar að konur fengju
tækifæri til menntunar og
atvinnu og voru þá ekki síst með
þær konur í huga sem ekki gift-
ust.
Hulda Dóra: En lagaréttindin
voru ekki nóg. Amma varð stúd-
ent frá MR á sínum tíma. En hún
hætti að læra og fór að vinna
fýrir fjölskyldunni þegar langafi
og bróðir hennar dóu. Bróðir
hennar hélt hins vegar áfram upp
í háskóla. Fyrir utan lagabreyting-
ar hafa tækniframfarir skipt sköp-
um, t.d. rafmagnið og öll sjálf-
virku heimilistækin sem léttu
konum heimilisstörfin svo þær
höfðu tíma fyrir annað.
Hulda Dóra, þú hefur sagt að
þekkingarsamfélagið skaþí ákveð-
in sóknarfæri fýrir konur, hvað
hefur þú fyrír þér í því?
Hulda Dóra: I hinum svoköll-
uðu þekkingarfyrirtækjum hefur
líkamlegt atgervi eða viðvera á
skrifstofunni minni þýðingu en
áður Það sem skiptir máli er
hvað starfsmaðurinn hefur fram
að færa - er með í kollinum. Eg
er að tala um þekkingu, sam-
skiptahæfni og getu til að vinna
úr flækjumynstri. Fyrir utan auð-
vitað frumkvæði, sem yngri
konur virðast hafa meira af en
hinar eldri. Þannig að konur eiga
að geta staðið alveg jafnfætis
körlum í þessum fyrirtækjum -
og jafnvel að sumu leyti framar
Oft er sagt að konur séu betri í
samskiptum en karlar og í fyrir-
tækjum sem byggja á þekkingu
skipta hópvinna og samskipti yfir-
leitt miklu máli.
Jóhanna: Þú talaðir um að fyr-
irtækin byggðu m.a. á því að
unnið væri úr flækjumynstri. Nú
hefur verið talað um að konur
valdi því ákaflega vel að sinna
ólíkum verkefnum á sama tíma.
Körlum henti betur að einbeita
sér að einu viðfangsefni í einu. I
hraða nútímasamfélagsins virðist
kvenlegi eiginleikinn geta nýst
vel.
Hulda Dóra: Já - alveg rétt.
Brynhildur: Þessi hugmynd er
ekkert annað en úrelt klisja frá
Hellisbúanum - að konan sé
safnari og geti tengt betur og
hugsað um margt í einu en karl-
inn sé veiðimaður og hugsi beint
fram. (Brynhildur fylgir orðum
sínum efiir með ákveðnum takti
og látbragði við hæfi. Hinar veltast
um af hlátri og keþpast við að ná
orðinu.)
Bryndís: Eg held að við séum
að tala um þekkta staðreynd.
Jóhanna: Kona getur verið
heima með tvö börn, að setja í
vélina, elda matinn og laga til -
allt á sama tíma. Hún á auðvelt
með að skipta sér og halda góðri
yfirsýn yfir hvert verkefni.
Sigríður: Eg held að allar
konur með reynslu af því að búa
með karlmanni viti hvað við
erum að tala um í tengslum við
heimilisstörfin.
Brynhildur: Eg held að við
séum ekki að tala um eðlislæga
eiginleika heldur einfaldlega leti.
Karlar nenna ekki að vinna heim-
ilisstörf.
Sigríður: Annars er gaman að
því að fylgjast með eðlisumræð-
unni spretta upp aftur. Ekki
aðeins á Islandi heldur var í allri
Evrópu verið að skilgreina eðli
kvenna og hvaða hlutverki konur
ættu að gegna alla 19. öldina.
Eftir iðnbyltinguna var ekki leng-
ur á hreinu hvað ætti að gera við
konuna. Núna erum við að sjá
allt aðra hlið á sömu umræðu.
Bryndís: Eg held að við
ættum ekkert að vera að velta
okkur upp úr því hvað er hluti af
eðli og hvað ekki. Snúum okkur
frekar að kvennabaráttunni. Ef
sagan er skoðuð kemur í Ijós að
kvennabaráttan spratt upp úr
nokkuð almennri sjálfstæðisbar-
áttu um aldamótin 1900. Konur
gripu tækifærið til að standa upp
og krefjast eigin réttinda. Öld
brautryðjendanna með tilheyr-
andi réttindabaráttu rann upp.
Nú tek ég undir með Huldu
Dóru um að öld tækifæranna sé
að berja að dyrum. Þekkingar-
samfélagið kemur þar á móts við
konun enda þarf starfsmaðurinn
ekki endilega að vera fastur í
vinnunni frá 8 til 4 eða 9 til 5.
Vinnuumhverfið er færanlegt og
vinnutíminn sveigjanlegur
Hulda Dóra: Gleymum því
ekki að samkeppnin er alltaf að
harðna. Fyrirtæki mega ekki við
því að nýta ekki bestu hugsan-
legu hæfileikana úti í þjóðfélag-
inu. Ef stjórnendur fyrirtækis eru
svo vitlausir að nýta sér ekki
hæfileika konu bara af því að
40