Iðunn : nýr flokkur - 01.03.1927, Blaðsíða 71

IÐUNN
Georg Drandes.
65
var heróp hans. Og nú vóg hann að mörgum erfða-
sannindum með vopnum frjálsrar rannsóknar.
Það sýndi sig brátt, að hér var á ferðinni ungur
garpur — maður, sem taka varð alvarlega. Og það sem
verra var: hér var að verki byltingamaður, sem hætta
stafaði af. Víðtæk þekking, frábær rökfimi og ritsnild,
nístandi spott, eitruð kaldhæðni er því var að skifta, —
þetta voru bitur vopn og hættuleg, og það kom í ljós
að Brandes átti þau öll í fórum sínum. Von var að þeir
hrykkju upp með andfælum, smápáfarnir, varðmenn and-
legrar menningar í Danmörku, þeir, er setið höfðu hver
á sínum haug og dottað yfir heimspeki, skáldskap og
guðfræði. Það leið heldur ekki á löngu að andúðin risi
eins og brotsjóir gegn uppreistarmanninum. Eldri kyn-
slóðinni þótti sem hann hæddi og svívirti alt það, sem
henni var heilagt og varð honum andsnúin meðan henni
entist aldur. Ungu mennirnir sumir áttuðu sig þó fljót-
lega og fylktu sér undir merki hans. Mörgum þeirra
urðu fyrirlestrar og bækur Brandesar það lausnarorð,
er þeir höfðu þráð og beðið eftir.
Skiljanlegt er það, að gömlu mönnunum yrði gramt í
geði og andúðin sterk frá þeirra hálfu. Þessi ungi glanni
eirði engu. Hann réðist á flest það, sem áður hafði
verið dýrkað og í heiðri haft. Danskar bókmentir 19.
aldar urðu að sæta hörðum dómum. Prestum og prelát-
um bar hann enga virðíngu fyrir; síður en svo. Kenn-
ingar kirkjunnar tók hann sér fyrir hendur að gagnrýna
á ýmsa lund. Hann gerðist jafnvel svo firna djarfur að
ráðast á sjálfa þjóðernistilfinninguna. Heimsborgarar áttu
menn að vera; ef þjóðernistilfinningin var því til fyrir-
stöðu, átti hún engan rétt á sér. 011 bönd vildi hann
slíta, þessi fífldjarfi og ófyrirleitni angurgapi; hvers konar
þvingun og ófrelsi, í hverri mynd sem var, stefndi hann
löunn XI. 5