Viðar - 01.01.1939, Blaðsíða 68

62
Á ERLENDUM SLÓÐUM
[Viðar
ann sinn rísa upp við Mjörs, — hann dó áður. Þá var það,
að hinn stórhuga og hjartahlýi Hermann Anker kallaði
upp: „Veslings Vig! Að hann skyldi deyja, áður en hann
gat augum litið skólann sinn. En komdu, Arvesen, við tveir
reisum skólann, — ert þú ekki fús til þess?“
„En — hvar er fé til þessa?“ sagði Arvesen.
„Vertu óhræddur, einhver verða úrræðin," sagði Anker.
Og kennaranum og fyrirlestrinum gleymdu þeir og áttuðu
sig ekki, fyrr en þeir voru komnir langt út fyrir borgina.
Þessir tveir stúdentar voru að ýmsu ólíkir og ekki af
líkum toga spunnir. Anker var af efnamanna- og iðjuhölda-
ætt. Arvesen var smábóndason, sem hafði orðið að gegna
ýmsum störfum og leggja hart að sér til að geta gengið
í skóla, fyrst kennaraskóla, síðan í hinn alkunna skóla
Heltebergs í Oslo, sem kallaður var stúdentaverksmiðjan.
Og nú las hann guðfræði eins og Anker. Þetta var vorið
1859. Arvesen var þá 28 ára en Anker aðeins 19 ára. Þeir
vildu ljúka prófi. Það var því ekki fyrr en 1. október 1864, að
þeir hófu skóla sinn skammt frá borginni Hamri austan
við Mjörsvatnið.
Þeir leigðu vörugeymsluhús fyrir skólann og gátu, með
því að breyta því, notað það, þó að þeir hefðu 80 nem-
endur. En Anker var stórhuga og þarna risu upp allstórar
byggingar. Sagatun kölluðu þeir skólann. Sögukennsla var
og er sterkur þáttur í kennslu lýðháskólanna, einkum saga
ættjarðarinnar. Arvesen var annálaður sögukennari, en í
kennaraskólanum, sem hann gekk fyrst í, var engin Nor-
egssaga kennd. Þar sést einn munur hins nýja og gamla.
Þessa ótrúlegu sögu hef ég eftir norskum heimildum.
En Anker var ekki við skólann nema rúman tug ára og
græddi ekki fé á því fyrirtæki. Hann reyndi. að rétta við
fjárhag sinn með því að stofna til iðnaðar, t. d. eldspýtna-
verksmiðju, en það bætti ekki í búi.
Orti þá Björnson lofkvæði um eldspýturnar. Þótti mér
furðu gegna, er ég las kvæði Björnsons í fyrstu, að stór-
skáldið skyldi leggja sig niður við að yrkja auglýsingar.