Viðar - 01.01.1939, Blaðsíða 82
76
GUÐMUNDUR HJALTASON
[Viðar
mestu um hinar góðu viðtökur og dóma, er fyrirlestrarnir
fengu erlendis. Enda verður þessi för hans til þess, að augu
manna hér heima opnast og þeir sjá, að hér er maður á
ferðinni, sem á erindi til íslenzku þjóðarinnar, einkum
æskulýðsins. Því beittu nokkrir áhugamenn ungmennafé-
laganna hér heima sér fyrir því að fá Guðmund heim aftur
og tryggja honum um leið fjárhagslega afkomu. Og hann,
sem fyrst og fremst vildi fræða og gleðja íslenzkan æsku-
lýð, réð því nú, að þau hjónin héldu heim til íslands aftur,
þrátt fyrir betri laun ytra.
Eftir heimkomuna 1909, settust þau hjónin að í Hafnar-
firði. Eignuðust þau þar hús og ræktaðan blett, og þar
dvaldi konan lengstum og dvelur enn ásamt 2 dætrum
þeirra. En Guðmundur lagði enn land undir fót. Hann ferð-
aðist nálega um allt ísland og hélt fyrirlestra, þar sem þess
var óskað og gekk svo fram í janúar 1919. Þá fór hann síð-
ustu ferðina „suður með sjó“ og komst heim með naum-
indum sárþjáður, og dró sá lasleiki hann til dauða þann
27. s. m. Hafði hann þá haldið þessi árin hér á landi yfir
1000 fyrirlestra um ýmis efni við sæmilega aðsókn og góða
dóma. Nú var þjóðin orðin það þroskuð, að húri kunni að
meta þennan son sinn, og því varð honum þessi kafii, —
síðasti áfangi æfinnar, — að því leyti hinn ánægjulegasti.
Enda var fjárhagur hans þá þolanlegur. Hafði hann meðal
annars síðustu árin vissan styrk úr ríkissjóði, og heldur
ekkja hans honum enn þann dag í dag að nokkru leyti.
IV.
Mikil viðbrigði hafa það hlotið að vera fyrir Guðmund
árið 1875 að fara úr fásinninu hér heima frá daglegum
störfum erfiðismannsins, en setjast á skólabekkinn í Nor-
egi. Þangað kom hann svo óundirbúinn, að hann kunni ekki
til hlítar málið, sem kennt var á. Hér á landi hafði hann að-
eins fengið tilsögn eina tíu tíma í dönsku hjá Jóni landrit-
ara. Erfiðleikarnir á að fylgjast með í náminu hafa því