Viðar - 01.01.1939, Side 77

Viðar]
GUÐMUNDUR HJALTASON
71
ur til framhaldsnáms á lýðháskólanum í Askov. Þar dvaldi
hann næstu 4 vetur, en sumarið 1881 hélt hann þaðan, fyrst
til Englands og dvaldi þá 15 daga í London við að skoða
söfn borgarinnar og annað markvert, er hún hafði að bjóða.
Þaðan fór hann beinustu leið til íslands og kom'til Reykja-
víkur í júlí sama ár, eftir 6 ára dvöl erlendis.
II.
Það var ætlun Guðmundar að stofna hér á landi lýðhá-
skóla sem líkastan þeim, er hann hafði kynnzt erlendis.
Hafði hann tekið ástfóstri við lýðskólana og hreyfingu þá,
er dró til þess, að þeir voru stofnaðir, enda hafði hann orðið
fyrir miklum áhrifum í þá átt, fyrst í Vonheimi og síðar í
Askov, því að báðir skólastjórarnir, — Kristofer Bruun í
Vonheimi og Ludvig Schröder í Askov, — voru snjallir lýð-
skólamenn og að öðru leyti ágætismenn. Auk þess voru við
báða skólana úrvals kennarar og í Vonheimi var stórskáld-
ið Björnstjerne Björnson tíður gestur og hélt þar vikulega
fyrirlestra fyrri veturinn, er Guðmundur var þar. Höfðu og
erlendir lýðskólamenn mjög hvatt Guðmund til lýðskóla-
stofnunar hér á landi. Er hann hóf fyrstu tilraun sína á því
sviði, kom hingað til hans sem kennari danskur lýðskóla-
maður, Jens Johansen, og kenndi reikning (þar var Guðm.
eigi sterkur fyrir) o. fl. Var skólinn fyrst í Laufási í Þingeyj-
arsýslu veturinn 1883—84 og voru nemendur 10—13 talsins,
flestir úr Þingeyjarsýslu. Næsta vetur var skólinn á Akur-
eyri með 24 nemendum, en sumarið eftir — 1885 — hélt Jo-
hansen heim til Danmerkur. Enn hélt Guðmundur uppi
skóla á Akureyri veturinn 1885—1886, með 13—16 nemend-
um, og síðasta veturinn, 1886—1887, er hann hélt skólann á
Akureyri, voru þar aðeins 3 nemendur. Var lýðháskóla-
starfinu þá að sinni lokið hér á landi.
Þegar unglingafræðslan í lýðskóla var þannig úr sögunni,
sneri Guðmundur sér að barnakennslu, og við hana dvaldi
hann næstu 11 árin, aðallega í sveitunum kringum Axar-
fjörð. Eignaðist hann þar marga vini og undi þar að mörgu