Viðar - 01.01.1939, Blaðsíða 86
80
GUÐMUNDUR HJALTASON
tViðar
maður, er ég hef kynnzt. Afleiðing þess var fyrst og fremst
sú, að allt, sem hann tók tryggð við, átti sér úr því fastan
bústað hjá honum, nema ef stórkostleg vonbrigði (t. d. í
ástamálum) urðu til þess, að hann vísaði því á bug. Þannig
var það um lýðháskólahreyfinguna, heimspekina, sálar-
fræði, grasafræði, stjörnufræði, yfir höfuð flestar fræði-
greinar, að hann gat aldrei skilið við þær heldur leitaði
ávallt lengra og lengra í þeim. Fróðleiksfýsnin og mennta-
þráin var sívakandi. Þetta kom og ljóst fram í sumum
fyrirlestrum hans, t. d. erindinu, er hann hélt 51 sinni í
Noregi: Tryggð við ættjörð, ástvini og trúarbrögð. Á tryggð
hans við ættjörð og ástvini hefur verið drepið á að fram-
an, en um trú hans er það að segja, að hún var óhvikul,
einlæg og staðföst, eftir að hann á annað borð hafði
höndlað hana. En grunur minn er, að það hafi eigi orðið
til fullnustu, fyrr en eftir lát Halldóru systur hans. Mun
dauði hennar, og bréf frú Valgerðar Þorsteinsdóttur, það
sem áður er um getið, hafa að nokkru ráðið þar úrslitum.
Annar meginþáttur í skaplyndi hans var hin barnslega
einfeldni, er bjó með honum í talsvert ríkum mæli, svo
mikil að honum veittist stundum erfitt að átta sig á því,
að það var einmitt hún, er stuðlaði svo mjög að vonbrigð-
um þeim og sársauka, er lífið lengi vel veitti honum og þá
eigi sízt fyrir þá sök, að henni var samfara bjartsýni,
sem öllu vildi treysta, meðan það hafði eigi blekkt. Því
heimsóttu blekkingar hann og urðu honum stundum svo
þungar í skauti, að hánn fyrir barnslega einfeldni sína og
trúnaðartraust, — á sumum sviðum, — stóð berskjaldaður
fyrir, er þær heimsóttu hann.
Þess hefur verið áður getið, að Guðmundur var skapfestu
maður mikill, og skal því eigi farið frekari orðum um það
atriði. En hann var líka talsverður skapmaður, oft fljótur
til að reiðast. Þá gat það komið fyrir, að hann yrði bæði
ógætinn og óvæginn í orðum, og iðraðist hann þess síðar,
og þótti betra að verið hefði ósagt. Þegar honum rann í
skapi, þá var það stundum, að hann skipti litum, þótt engin