Morgunblaðið - 06.09.2009, Blaðsíða 13

um og við þau orð mín stend ég.
Fallist okkar gagnaðilar á þær
breytingar sem gerðar voru á frum-
varpinu um ríkisábyrgð, þá er það
gott, því það skapar Íslandi ákveðið
öryggi gagnvart endurgreiðslunum,
sem segja má að hafi ekki verið til
staðar. Það hins vegar breytir ekki
því, að ef efnahagsþróunin verður
óhagstæð, sem við vonum auðvitað
að verði ekki, þá hefði mjög líklega
það sama gerst, hvort eð var, að við
hefðum þurft að óska eftir endur-
upptöku á viðræðunum, vegna þess
að við værum að lenda í erfiðleikum
með að efna samninginn. En ég er
ekki viss um að útkoman ætti þá
eftir að verða svo ólík því sem verið
hefði.
Nú eru ýmsar sögur í gangi um
vegferð þessa máls og alls konar
goðsagnir sem ég hef ekkert verið
að standa í að leiðrétta á meðan það
hefur verið til viðkvæmrar umfjöll-
unar á Alþingi. Í fyrsta lagi var það
svo, að það var mikið legið yfir því
hér í ráðuneytinu, áður en frum-
varpið var lagt fram, hvort við ætt-
um að reyna að setja einhverjar
meiri viðmiðanir inn í frumvarpið en
gert var. Það var ákveðið að gera
það ekki…“
- Já, af því að Svavar Gestsson,
formaður samninganefndarinnar,
nennti ekki að hafa samninginn
hangandi yfir höfði sér lengur.
„Nei, þú ert nú bara með Svavar
á heilanum. Nú er ég ekki að tala
um samninginn sem slíkan, heldur
frumvarpið um ríkisábyrgðina. Ég
opnaði auðvitað strax á það, í um-
ræðum á Alþingi, að sjálfsagt væri
að Alþingi skoðaði vel umgjörðina
um afgreiðslu ábyrgðarinnar, því
það var hún sem var til umfjöllunar
á Alþingi, ekki samningurinn sjálf-
ur. Ég taldi alltaf að best væri að sá
hluti málsins væri í höndum Alþing-
is.
Öfugt við það sem sumir kunna
að halda, þá er ég ekki viðkvæmur
fyrir því að Alþingi taki mál sem ég
flyt og betrumbæti þau. Hvers
vegna ætti ég að vera það? Ég er
búinn að eyða 26 árum af ævi minni
inni á þingi og er mikill þingræðis-
sinni í mér. Ef það er málunum til
góðs og þau eru betri eftir meðferð
Alþingis, þá er það bara eins og það
á að vera. Ég lít ekki á það sem
vantraust eða áfellisdóm, hvorki yfir
mér né samninganefndinni.“
Verð að hryggja Morgunblaðið
- Var þessi niðurstaða á Alþingi í
síðustu viku jafnvel merkilegust fyr-
ir þær sakir, að hún var sigur þing-
ræðisins yfir framkvæmdavaldinu?
„Ef menn kjósa að stilla þessu
upp með þeim hætti, þá er það mér
að meinalausu. Ég lít ekki þannig á
að þingið og framkvæmdavaldið séu
andstæðingar eða andstæðir pólar.
Er þetta ekki þannig, þegar upp er
staðið, að það situr þingbundin rík-
isstjórn á Íslandi, sem er þannig
hluti af þingræðinu? Við erum hér
með þingræði og framkvæmdavald-
ið sækir umboð sitt til Alþingis.
Þegar upp var staðið, þá voru það
nú stjórnarflokkarnir sem skiluðu
þessu máli í höfn, með sínum at-
kvæðum.“
- Rétt, en í samvinnu við stóran
hluta stjórnarandstöðunnar, hvað
varðaði endanlega gerð fyrirvar-
anna, ekki satt?
„Jú, mikið rétt. Sú samvinna var
mikilvæg og það náðist breið sam-
staða um ýmsar breytingar, sem ég
er sáttur við.“
- Þinn nánasti samstarfsmaður
og félagi í mörg herrans ár, Ög-
mundur Jónasson, brást nú þannig
við Icesave-samningnum í sumar,
að fullyrt er að jaðrað hafi við vin-
slit ykkar á milli?
„Það er fjarri öllu lagi og ég verð
að hryggja Morgunblaðið með því
að það er algjör misskilningur að
jaðrað hafi við vinslit okkar Ög-
mundar.“
- Heldur þú að þú lifir þetta af
pólitískt? Hefur ekki þín staða í
eigin flokki veikst til muna?
„Ég þakka nú fyrir allar þessar
jákvæðu spurningar! Mitt svar er
nei. Ég held að mín staða hafi ekk-
ert breyst og alls ekki veikst. Það
merkilega er nú, að ég finn mikinn
stuðning og miklar óskir í þá veru
að okkur gangi vel í þeirri vegferð
sem við nú erum í. Sá stuðningur
nær langt, langt út fyrir raðir
Vinstri grænna. Ég er ekkert að
hrópa um það á torgum, en ég fæ
ótrúlegan fjölda bréfa og skilaboða,
þar sem fólk er að hvetja okkur til
þess að standa okkur áfram. Það
átta sig auðvitað allar hugsandi og
skynsamar manneskjur á því að við
erum að glíma við mikla erfiðleika.
Við erum að reyna að takast á við
þetta við afbrigðilegar og erfiðar
aðstæður og það er erfitt hlutverk.
Algengustu kveðjurnar og skila-
boðin eru reyndar þau, að maður
eigi að passa sig á því að ofgera sér
ekki eða drepa sig á þessu. Slíkar
kveðjur held ég að endurspegli
mjög góðan hug og tilfinningu mjög
margra úti í þjóðfélaginu.“
ESB-málið mjög erfitt
- Þú fékkst mjög hvassa gagnrýni
á þig frá flokksmönnum þínum í
eigin kjördæmi og víðar, þegar þú
leiddir VG inn í að samþykkja aðild-
arumsókn að ESB. Varla hefur
heyrst nokkuð frá Samfylkingunni
frá því að þeirra eina mál, ESB-
aðildarumsóknin, var barið í gegn-
um þingið, þar sem stór hluti VG
greiddi augljóslega atkvæði með
þingsályktunartillögunni gegn eigin
sannfæringu. Var og er ESB-málið
ekki gífurlega erfitt fyrir ykkur í
Vinstri grænum?
„Þetta eru nú eiginlega allt óboð-
legar forsendur sem þú gefur þér í
spurningunum. Það er fráleitt að
halda því fram að stór hluti þing-
manna VG hafi greitt atkvæði gegn
eigin sannfæringu. Það voru margir
þingmenn VG með þá afstöðu að
leiða ætti ESB-málið til lykta eins
og nú er stefnt að. Strax á flokks-
ráðsfundi okkar í byrjun desember
og aftur á landsfundi flokksins
tveimur mánuðum seinna voru
margir þeirrar skoðunar, sem voru
og eru andvígir aðild okkar að Evr-
ópusambandinu, að vænlegra væri
til sigurs að fara í viðræður og fá
það á hreint að það væru vænt-
anlega ekki í boði þær undanþágur
sem gerðu slíka samninga aðgengi-
lega fyrir þjóðina og þá yrði málið
fellt. Það er því mikill misskilningur
að halda því fram eins og þú gerðir,
að stór hluti þingmanna VG hafi
greitt atkvæði gegn sannfæringu
sinni. Það er bara ekki svo. Þegar
upp var staðið, þá féllu atkvæði
nokkurn veginn í samræmi við þær
yfirlýsingar sem þingmenn flokks-
ins höfðu áður gefið.
Það er hins vegar að sjálfsögðu
rétt að ESB-málið var okkur vinstri
grænum mjög erfitt, bæði pólitískt
og persónulega. Það er líka rétt að
ýmsir okkar flokksmanna eiga mjög
erfitt með að sætta sig við að við
skulum vera komin í þessar aðild-
arviðræður að hluta til fyrir okkar
tilstilli. Það viðurkenni ég og er al-
gjörlega hreinskilinn í þeim efnum.
Þetta er langerfiðasta málið. Fyr-
ir mér var þetta miklu, miklu erf-
iðara og stærra mál heldur en Ice-
save. Ég átti í engum vandræðum
með Icesave-málið, því ég hef
bjargfasta sannfæringu fyrir því að
þetta var það eina sem hægt var að
gera, þ.e.a.s. að leiða málið til lykta
með þeim skástu samningum sem í
boði voru.
En Evrópumálið var okkur mjög
erfitt og ég geri alls ekki lítið úr
því. Ég skil mjög vel gagnrýnendur
þeirrar niðurstöðu sem fékkst, en
bendi á að Evrópusambandsmálið
er reyndar flestum flokkum erfitt.
Það sem kannski minna hefur farið
fyrir í umræðunni, er sú staðreynd
að það eru allir flokkar meira og
minna skiptir í afstöðu sinni til
ESB-aðildar.
Hjá okkur í VG er auðvitað mjög
stór og sterkur hópur flokksmanna
sem er mjög andvígur því að Ísland
gerist aðili að ESB, sérstaklega
fólkið okkar af landsbyggðinni, en
það eru líka fjölmargir sem okkur
da þegar á bjátar
13
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. SEPTEMBER 2009
- Steingrímur, þú varst eitthvað að kveinka þér áðan undan
spurningum mínum en nú fyrst er ég komin að spurningunni,
sem ég taldi að væri kannski svolítið kvikindisleg: Stein-
grímur J. Sigfússon ráðherra og Steingrímur J. Sigfússon,
stjórnarandstöðuþingmaður eru tveir ólíkir menn. Við hvorn
þeirra líkar þér betur? Við hvorn þeirra heldur þú að kjós-
endur VG felli sig betur og treysti betur?
„Ég var ekkert að kveinka mér. Ég bara leiðrétti rangar
fullyrðingar og forsendur í spurningum þínum þegar það á
við.
En að spurningu þinni: Steingrímur ráðherra og Stein-
grímur stjórnarandstöðuþingmaður er einn og sami mað-
urinn, sami sveitastrákurinn, sem bara lenti í pólitík.
Það eru auðvitað verkefnin og aðstæðurnar sem hafa áhrif
á það hvernig maður kemur fram.
Ég fékk nákvæmlega sömu umræðu um mig, þegar ég varð
ráðherra, 1988, þá ungur að árum. Ég var kjaftfor og frekur
þingmaður, en eftir að ég varð ráðherra, þá var mikið umtal
um það hvað ég væri fljótur að setja mig í ráðherrastellingar.
Ráðherra verður að kunna það, að hann getur ekki staðið í
því, og það er ekki hans málum til framdráttar niðri á þingi,
að standa í endalausum skylmingum eins og stjórnarand-
stöðuþingmaður. Það sem hann er að hugsa um er að koma
málum sínum áfram, svara á málefnalegan hátt fyrir þau á
Alþingi, bæði spurningum og gagnrýni sem þar kemur fram,
en þegja þess á milli. Það er langárangursríkasta aðferðin
fyrir ráðherra að starfa með þeim hætti. Þetta þurfa menn
að læra og gera það yfirleitt smátt og smátt. Ég hef að vísu
unnið með ráðherrum í ríkisstjórn, sem áttu mjög erfitt með
að læra þetta og þá dettur mér sérstaklega í hug einn ein-
staklingur, sem er í öðru hlutverki í dag. Hann átti stundum
mjög erfitt með að hemja sig.
Þá er þetta vitanlega líka spurning um það hvaða mál ráð-
herra er að bera fyrir þingið. Þegar þú ert að koma með gríð-
arlega erfiða og stóra hluti, eins og niðurskurðinn í ríkisfjár-
málunum í vor, eða Icesave-málið, þá finn ég mig ekki í því
að setja mál fram þar sem ég veð fram glaðbeittur með
brandinn á lofti. Þetta eru vitanlega grafalvarleg og erfið mál
og allir hugsandi menn hljóta að vera undir áhrifum af því
þegar þeir tala um þau, ekki síst ráðherra sem ber ábyrgð á
málinu. Ég kannast því ekki við að ég sé annar en ég alltaf
hef verið, þótt það beri nú örsjaldan við að ég bregði mér í
það hlutverk að brýna svolítið raustina.“
- Þú varst sem stjórnarandstöðuþingmaður orðlagður
ræðuskörungur. Heldur þú að kjósendur VG eigi ekki margir
erfitt með að átta sig á hamskiptunum sem urðu á milli fjár-
málaráðherra og stjórnarandstöðuþingmannsins sem var?
„Ekki marka ég það, miðað við þau viðbrögð sem ég
skynja. Auðvitað er ég alltof lítið úti í þjóðfélaginu og bæði
vildi og þyrfti að vera meira úti á meðal fólks. En aðstæður
bjóða ekki upp á það, nú um stundir.
Ég held samt sem áður fólki líki það vel að ég reyni að
halda ró minni og vera sæmilega æðrulaus í þeim verkefnum
sem ég vinn. Ég sé ekki að það myndi hjálpa mikið að vera
eins og hengdur upp á þráð eða uppskrúfaður á taugum.
Maður verður að reyna að halda ró sinni og halda hausnum
skýrum og gera sitt besta. Það er ekki um neitt annað að
ræða. Ég skynja ekki að fólki falli það illa, heldur þvert á
móti.
Auðvitað hafa einhverjir gaman af því að spá í hamskipti
stjórnmálamanns, eins og þú orðar það. Ég er ekkert við-
kvæmur fyrir því en fullyrði að ég er nákvæmlega sami mað-
ur og sami persónuleiki og ég hef verið í langan tíma.“
EINN OG SAMI MAÐURINN
- Hvað gerist, Steingrímur, ef Hollendingar og Bretar
hafna lögunum um ríkisábyrgð, með þeim fyrirvörum
sem settir hafa verið? Hafið þið undirbúið til hvaða
ráða verður þá gripið?
„Já og nei. Ef þeir hafna fyrirvörunum alveg og málið
verður í algjörri upplausn, þá höfum við auðvitað velt
því fyrir okkur hvað væri til ráða. Ég held að þá væri
komin upp staða sem við myndum ekki ráða við, án ein-
hvers konar utanaðkomandi stuðnings. Ég ímynda mér
að við slíkar kringumstæður þyrftum við að leita lið-
sinnis einhverra aðila til að aðstoða okkur annars vegar
og Breta og Hollendinga hins vegar við að leysa deil-
una.
Ég hef auðvitað líka velt fyrir mér hvaða aðstæður
kæmu þá upp í okkar efnahagsmálum og okkar að-
stæðum sem þjóðar. Þá yrðum við að geta gripið til
ákveðinna ráðstafana, það er alveg ljóst. Það yrði mikil
upplausn í okkar málum, ef allt prógrammið sem unnið
hefur verið eftir, samstarfið við Alþjóðagjaldeyrissjóð-
inn, lánin frá hinum Norðurlöndunum og fleirum til að
styrkja gjaldeyrisforðann, sigldi einfaldlega í strand.
Það gæti einnig haft slæm áhrif á endurreisn banka-
kerfisins og sömuleiðis á samskipti okkar við erlenda
kröfuhafa, gengi krónunnar og lánshæfismat þjóð-
arinnar og raunar hvað eina. Það gætu þannig komið
upp mjög alvarlegar aðstæður, sem menn yrðu að
bregðast við, en í lengstu lög vona ég vitanlega að ekki
komi til slíks.
Það er jákvætt að umræðan í erlendum fjölmiðlum
hefur lagst meira með okkur Íslendingum og okkar
málstað á lokaspretti Icesave-málsins og ég held að
það sé meðal annars afraksturinn af því að umheim-
urinn hefur upplifað og fylgst með því hversu stórt
þetta mál er fyrir íslensku þjóðina.
Það má kannski segja að það sé ávinningurinn af því
langa og erfiða ferli sem málið fór í, í meðförum Alþing-
is. Þannig komst það smátt og smátt til skila hversu
stórt og erfitt þetta mál er fyrir Ísland og það er gott.
Að hinu leytinu til hefur þetta langa afgreiðsluferli í
þinginu kostað okkur tíma. Við erum fjórum til sex vik-
um á eftir með ýmislegt, sem er til baga.
Vitanlega verðum við einnig alltaf að hafa í huga,
hversu þýðingarmikið það er, þegar eitthvað gerist hjá
okkur sem kallast góðar fréttir, að koma þeim kröft-
uglega á framfæri við umheiminn.
Að loksins séu farnir að gerast hér einhverjir góðir
hlutir, við séum að ná árangri og okkur miði áfram,
skiptir mjög miklu fyrir okkur að fréttist út í heim. Við
þurfum að koma því til skila við umheiminn að við
séum að ná tökum á ástandinu, takast á við erfiðleik-
ana og okkur sé að miða eitthvað áfram.
Ég nefni sem dæmi samninginn um bankamálin frá
20. júlí sl. Við lögðum talsvert í það að koma þeim
fréttum á framfæri, að loksins eftir langa mæðu
stefndi í lausn á þessu máli, þar sem endurfjármögnun
bankanna yrði lokið og sömuleiðis uppgjöri milli nýju
og gömlu bankanna. Við fundum umsvifalaust dagana á
eftir að andrúmsloftið í umheiminum breyttist, okkur í
hag. Það höfum við ítrekað fengið staðfest síðan, bæði
úr fjármálaheiminum, frá útflytjendum og fleiri aðilum.
Annað dæmi er lausn Icesave-málsins á Alþingi. Al-
mennt var það talið jákvætt að Alþingi hefði afgreitt
ríkisábyrgðina, þótt vitanlega hafi einnig vaknað fjöldi
spurninga, vegna fyrirvaranna, sérstaklega hjá Bretum
og Hollendingum.
Vonandi skýrist það eitthvað á allra næstu dögum í
hvaða ferli Icesave fer. Meira get ég ekki sagt á þessu
stigi.“
HVAÐ EF?