Morgunblaðið - 06.09.2009, Blaðsíða 44

44 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. SEPTEMBER 2009
FYRSTA maí síð-
astliðinn, á bar-
áttudegi þolenda
frekju og lítilsvirð-
ingar á öldum aldanna
frá valdhöfum af öllum
gerðum og stærðum,
birti Morgunblaðið
grein eftir Bjarni
Þórðarson trygginga-
fræðing sem ber heitið
„Er unnt að skatt-
leggja eldri borgara enn frekar“.
Þar skoðar hann aðstæður fjög-
urra skólasystkina um sjötugt. Öll
eru þau einstæð, tvö eiga ekki rétt
til lífeyris frá lífeyrissjóði, en ann-
að þeirra á 7,5 millj. á góðum
bankareikningi. Hin tvö eiga rétt
til 100 þús. kr. úr lífeyrissjóði á
mánuði og annað þeirra á 7,5 millj.
kr. á bankareikningi. Meðfylgjandi
tafla sýnir mánaðarlegar tekjur
hvers um sig þegar gert er ráð fyr-
ir 16% vöxtum af bankareikning-
unum. Fyrri taflan var birt í grein
Bjarna fyrsta maí, sjá töflu 1. (Út-
reikningar gerðir með aðstoð
Reiknihildar á vef TR.)
Ég bætti við tveim neðstu línum
í töflunni til glöggvunar og fróð-
leiks.
Nú er það svo að í heildstæðri
löggjöf um málefni aldraðra nr.
125/1999 segir um tilgang laganna:
„Lögin fela í sér þau markmið að
gera öldruðum fært að lifa eðlilegu
heimilislífi eins lengi og kostur er
og að öldruðum sé tryggð þjónusta
þegar hennar er þörf og í samræmi
við þarfir hvers og eins. Ásamt því
er lögð áhersla á að aldraðir njóti
jafnréttis og að sjálf-
stæði þeirra sé virt.“
En útreikningarnir
sýna hinsvegar að
valdhafarnir virða að
engu lög sem gilda
um réttarstöðu eldri
borgara og sýna vel
þau grófu lögbrot og
eignarnám sem aldr-
aðir verða fyrir af
stjórnendum ríkisfjár-
mála. Jafnréttið og
sjálfstæðið er einfald-
lega fótum troðið af
hugmyndasnauðu stjórnvaldi og er
mikið áfall fyrir þá, sem trúðu á
kosningaloforð Samfylkingarinnar
og Vinstri græna um að þessum
flokkum væri einum að treysta til
að vakta velferðina, m.a. þeirra
eldri.
Samfylkingin sagði fyrir kosn-
ingar að lífeyrir aldraðra ætti að
duga fyrir framfærslukostnaði eins
og hann væri metinn í neyslukönn-
un Hagstofunnar. Það vantar rúm-
lega 100 þús. á mánuði upp á að ná
þessu marki, samkvæmt of-
anskráðu.
En nú fyrsta júlí síðastliðinn var
bætt um betur og skerðingar og
skattlagning enn aukin til að gera
ævikvöldið erfiðra og daprara fyrir
flesta eldri borgara.
Samtök aldraðra fóru þess á leit
við Bjarna að hann endurreiknaði
töfluna miðað viðbótarskerðing-
arnar fyrsta júlí síðastliðinn.
Ný staða eftir breytingar 1.7.
2009, sjá töflu 2.
Fjárskortur samkv. Hagstofu er
um 95 þ.kr. hjá Önnu, en hjá hinum
sparsama og gætna Sigurði vantar
um 180 þ.kr. á mánuði til að hann
komist af fjárhagslega.
Það sem skiptir meginmáli fyrir
eldri borgarar er að geta haft til
reiðu það fé sem þarf til að greiða
fyrir nauðsynjar til skjóls, hnífs og
skeiðar.
Núverandi forsætisráðherra náði
fram umtalsverðum leiðréttingum í
trygginga- og skattamálum eldri
borgara þegar hún var félagsmála-
ráðherra í stjórn Geirs Haarde,
sem nú hafa allar fokið út í veður
og vind og meira til.
Við hljótum að spyrja hæstvirtan
forsætisráðherra, hefur þú enga
stjórn á undirsátum þínum í rík-
isstjórn?
Undirsátum sem gera að for-
gangsverkefni að rífa það niður
sem þú gerðir til að verja hags-
muni eldri borgara og við svo sann-
arlega studdum þig til að gera.
Kæra Jóhanna, Jóhannes úr
Kötlum orti um vegferð slíka:
Verklaus – félaus örðugt er að hjara.
Ölmusurnar lítt þó betur fara.
Ströng og guðhrædd leiðsögn lýðs-
ins kjara
lögmál hinnar réttu trúar kann.
Fyrsta boðorð; þegar þarf að spara,
þá skal ráðist fyrst á öreigann.
Þegar þarf að spara, þá skal
ráðist fyrst á öreigann
Eftir Erling Garðar
Jónasson
» Við hljótum að
spyrja hæstvirtan
forsætisráðherra, hefur
þú enga stjórn á und-
irsátum þínum í rík-
isstjórn?
Erling Garðar Jónasson
Höfundur er formaður
Samtaka aldraðra.
Tafla 2Tafla 1.
Á ERFIÐUM tím-
um kemur í ljós úr
hverju við erum gerð,
hvernig við tökumst á
við erfiðleikana. Okk-
ur er ýtt út úr þæg-
indahringnum og
verðum að takast á
við nýjar og áður
óþekktar aðstæður. Á
svona tímum ná þeir
bestum árangri sem
eru tilbúnir til að breyta hegðun
sinni, setja sér ný markmið eða
jafnvel hugsa líf sitt upp á nýtt.
Þó þetta hljómi einfalt þá er
það fjarri því að vera það. Við er-
um ekki vön að hugsa hlutina upp
á nýtt, né erum við þjálfuð í að
spyrja okkur gagnrýninna spurn-
inga.
Hvað er þá til ráða? Ef við vilj-
um raunverulega gera eitthvað í
málunum þá leitum við aðstoðar
eða hjálpar og sem betur fer eru
fjölmargir sem hægt er að leita
til.
Á undanförnum árum hefur
markþjálfun (Coaching) rutt sér
mjög til rúms hérlendis sem öflug
aðferð til að takast á við þessa
hluti. Í Bandaríkjunum hefur
þessi þjónusta vaxið
einna hraðast und-
anfarin 20 ár, vegna
þess árangurs sem
hún hefur skilað þeim
sem hafa nýtt sér
hana.
Markþjálfun er
skipulögð aðferð til að
mynda kraftmikil
markmið, uppgötva
framtíðarsýn og löng-
un og ná markmiðum.
Markþjálfun á vax-
andi vinsældum að
fagna hérlendis eftir því sem fleiri
kynna sér hana. Flestir starfandi
markþjálfar á Íslandi eru félagar í
Félagi markþjálfunar á Íslandi
(FMÍ) og á heimasíðu félagsins
www.markthjalfun.is/ er hægt að
sjá hverjir þeir eru.
Félag markþjálfunar á Íslandi
hefur sett sér strangar og ítarleg-
ar siðareglur (www.mark-
thjalfun.is/index.php/sidareglur-
felagsins) sem allir markþjálfar í
FMÍ hafa skuldbundið sig til að
virða, en þær eru sniðnar eftir
siðareglum International Coach
Federation sem eru stærstu óháðu
alþjóðlegu samtök markþjálfa í
heiminum í dag með um 18.000 fé-
laga í 90 löndum. Siðareglurnar og
fullkominn trúnaður eru starfs-
grundvöllur markþjálfa í FMÍ í
því skyni að tryggja hagsmuni og
öryggi viðskiptavinanna.
Til að koma í veg fyrir misskiln-
ing skal það tekið fram hér að
markþjálfi er EKKI meðferð-
araðili, ráðgjafi eða leiðbeinandi.
Markþjálfun hefur verið skil-
greind sem viðvarandi faglegt
samband sem miðar að því að við-
skiptavinur taki skref sem gera
framtíðarsýn hans, markmið og
óskir að veruleika.
Það sem markþjálfi gerir er að
hann dregur fram hugmyndir við-
skiptavinarins sem hann veit ekki
að búa með honum. Markþjálfi
skýrir og skerpir á því, hvað það
er sem viðskiptavinurinn raun-
verulega vill. Hann skapar vett-
vang fyrir nýja sýn og ný viðhorf.
Markþjálfi veitir stuðning við af-
drifaríkar ákvarðanir og víkkar og
stækkar hugsanaferli viðskiptavin-
arins með því að örva hann og
ögra honum. Á stund óvissu og
glundroða getur hann veitt álit og
bent á nýjar leiðir þegar óskað er
og nauðsyn krefur. Einnig veitir
hann viðurkenningu á því sem vel
er gert.
Markþjálfi vinnur þannig að
hann beitir virkri hlustun. Í sam-
ræðum bíða flestir eftir að koma
sínum sjónarmiðum að og hirða
oft lítið um það sem hinn aðilinn
er að segja. Markþjálfi hlustar á
það sem sagt er og geinir raddblæ
og tilfinningar, sem stundum segir
meira en orðin sem eru notuð. Oft
skýrist málefnið með því einfald-
lega að tala um það sem er mik-
ilvægt og hvílir hvílir þungt á við-
mælandanum. Málefni og
hugmyndir viðskiptavinar eru ætíð
í brennidepli og það eina sem
skiptir máli í vinnu með mark-
þjálfa. Markþjálfi kemur aldrei
með tilbúnar lausnir, heldur vinn-
ur eingöngu út frá hæfleikum,
löngunum og markmiðum við-
skiptavinarins.
Markþjálfi spyr kraftmikilla
spurninga sem leiða til aukins
skýrleika, nýrra hugmynda og
tækifæra og þokar viðskiptavin-
inum í átt að markmiðum hans. Þá
skapar hann vettvang fyrir nýja
sýn með því að spyrja spurninga
sem skapa nýtt sjónarhorn, eða
ýtir viðskiptavininum út úr þæg-
indasviði sínu til að sjá nýjan flöt
á málinu.
Í markþjálfunarsamtali fer af
stað ferli sem erfitt er að lýsa í
stuttu máli en margir við-
skiptavinir upplifa að þeim hafi
opnast nýja víddir, þess vegna
bjóða flestir markþjálfar upp á
ókeypis kynningartíma til að nýir
aðilar geti reynt þetta sjálfir áður
en þeir taka ákvörðun um frekari
viðskipti.
Að ná lengra, gera betur
og sigrast á erfiðleikum
Eftir Jón Bjarna
Bjarnason »Markþjálfun er öflug
leið til að takast á
við erfiðleika, mynda ný
markmið, finna ástríðu
sína og ná árangri.
Jón Bjarni Bjarnason
Höfundur er alþjóðlega vottaður
markþjálfi, ACC-coach, formaður
Félags markþjálfunar á Íslandi og
varaforseti ICF – Ísland.
BÆJARSTJÓR-
INN í sveitarfélaginu
Ölfusi, Ólafur Áki
Ragnarsson, fer mik-
inn í því að svara grein
minni í Mbl. frá 27.
ágúst í blaðinu þann 1.
september.
Ekki verður hjá því
komist að bregðast við
þeim atriðum sem
fram koma í svari bæj-
arstjórans. Notuð er áfram sama
tölusetning.
1) Liðin eru 8 ár frá því að hug-
myndir voru uppi um virkjun í
Grændal (einnig nefndur Grens-
dalur), bæði er að áherslur hafa
breyst mikið síðan sem betur fer og
við erum líka reynslunni ríkari.
Virkjun í Grændal var hafnað á sín-
um tíma vegna þess að hún var ekki
talin ásættanleg frá umhverfissjón-
armiðum. Í raun hefði sú virkjun
orðið álíka langt frá þéttbýlinu í
Hveragerði og Bitruvirkjun yrði en
ekki nokkur hundruð metra eins og
Ólafur segir. Rétt er hins vegar að
sveitarfélagamörk Hveragerðis eru
mun nær í tilviki Grændalsins.
Syðstu borteigarnir við Bitruvirkjun
yrðu í um 4 km fjarlægð frá þéttbýl-
inu, á hverjum þeirra nokkrar bor-
holur með tilheyrandi útblæstri.
2) Umhverfismat Bitruvirkjunar
gerir ekki ráð fyrir hreinsun eitur-
efna frá blásandi borholum en það
var eitt aðaláhyggjuefni mitt þótt
bæjarstjórinn reyni nú að snúa út úr
því. Slík hreinsun er reyndar ill-
möguleg eða allavega mjög dýr og
mundi hún sennilega gera virkj-
unina óarðbæra. Rétt er að árétta að
útblæstri frá háhitaborholum er
ekki hægt að líkja við „hveralykt“
eins og bæjarstjórinn gerir þar sem
loftið sem frá þeim kemur inniheldur
verulegt magn eiturefna úr iðrum
jarðar sem ekki eru í „hveralykt“.
Sú tilraunahreinsun sem bæjarstjór-
inn nefnir að farið verði í við Hellis-
heiðarvirkjun „eftir nokkrar vikur“
er enn ekki hafin þrátt fyrir að talað
hafi verið um hana í nokkur ár. Sú
hreinsun hefur heldur ekkert með
blásandi borholur að gera heldur er
henni ætlað að hreinsa útblástur frá
sjálfri virkjuninni. Á þessu er grund-
vallarmunur. Ég ítreka líka og end-
urtek það sem bæjarstjórinn nefnir
að um tilraunahreinsun yrði að ræða
við Hellisheiðarvirkjun. Við Hver-
gerðingar neitum að taka þátt í til-
raunastarfsemi vegna Bitruvirkj-
unar og það gerir líka það
útivistarfólk sem sækir svæðið heim.
Einnig má velta því fyrir sér hvers
vegna rætt er um tilraunahreinsun
fyrst aðferðin er „vel þekkt um allan
heim“. Hvers vegna er þá ekki fyrir
löngu búið að hreinsa útblásturinn
frá Hellisheiðarvirkjun sem mikið
hefur verið kvartað yfir?
Í þessu sambandi má
einnig rifja upp að nið-
urdæling þéttivatns frá
Hellisheiðarvirkjun,
sem að sögn er einnig
alþekkt aðferð, átti að
hefjast fyrir nokkrum
árum en síðast þegar
ég vissi til var hún ekki
enn hafin og mengað
vatn rann ennþá út á
yfirborðið og gerir
kannski enn.
3) Ekki þarf annað
en að virða fyrir sér
gufuútblásturinn frá Hellisheið-
arvirkjun til að hræðast áhrif hans.
Það er vel ef takmarka á verulega
þau áhrif og verður það þá vonandi
gert við Hverahlíðarvirkjun og end-
urbætt við Hellisheiðarvirkjun.
Rannsóknir á grunnvatnsstraumum
eru ekki 100% vísindi. Ekki þarf
annað en að horfa á kortin sem bæj-
arstjórinn bendir á til að sjá að ekki
þarf miklar breytingar á grunn-
vatnsstraumum til að vatnsból
Hveragerðis verði í verulegri hættu
og slíkar breytingar geta auðveld-
lega orðið á svona virku jarð-
skjálftasvæði. Bæjarstjórinn nefnir
síðan ekki áhrif rennslis út á yf-
irborð, t.d. skolvatns við boranir og
hvert það mengaða vatn fer.
4) Athugasemdir frá almenningi
og þar með Hvergerðingum snúast
um að það er ekki ásættanlegt að
virkja við Bitru eða Ölkelduháls.
Virkjunarsvæðið er einfaldlega of
nærri bæði byggð og náttúruperlum.
Engar þær lagfæringar sem gerðar
hafa verið á áætlunum um Bitru-
virkjun koma til með að breyta
neinu um þessar athugasemdir.
Þetta atriði eitt og sér ætti raunar
að duga til þess að velta Bitruvirkj-
un ekki meira fyrir sér. Við verðum
að setja okkur mörk í því hvar við
nýtum land og orkulindir og hvar
ekki. Ósnortin svæði og náttúru-
perlur eru takmörkuð auðlind sem
ekki á að ganga á nema að mjög vel
athuguðu máli. Sum svæði eiga að
vera yfir það hafin að standa þurfi í
sífelldu þrefi um varðveislu þeirra
og Ölkelduhálsinn og nágrenni hans
er eitt af þeim. Ég vil því hvetja Al-
þingi og umhverfisráðherra til að
vinna að því að lögum verði breytt
hið allra fyrsta þannig að austanverð
Hellisheiði verði alfarið friðuð fyrir
hverskyns virkjanahugmyndum til
allrar framtíðar.
Eftir Eyþór H.
Ólafsson
» Ósnortin svæði og
náttúruperlur eru
takmörkuð auðlind sem
ekki á að ganga á nema
að mjög vel athuguðu
máli.
Eyþór H. Ólafsson
Höfundur er verkfræðingur og forseti
bæjarstjórnar Hveragerðis.
Bitruvirkjun út af
borðinu