Morgunblaðið - 06.09.2009, Blaðsíða 60

60 MenningFÓLK
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. SEPTEMBER 2009
ZONET OG SAMÚEL Í SAMVINNU VIÐ
LENNON
09.09.09
NASA, miðvikudag
9. sept. 2009 kl. 9
LANDSLIÐ SÖNGVARA
Björgvin Halldórs, Daníel Ágúst
Egill Ólafs, Haukur Heiðar jr.
Krummi, Helgi Björns
Ingó, Jóhann Helga
Stefán Hilmars
BANDIÐ
Ásgeir Óskars, Jonni Ólafs
Jón Elvar, Maggi Kjartans
Villi Guðjóns
KYNNIR
Ólafur Páll Gunnarsson
FRAMLEIÐSLA
Óttar Felix Hauksson
MIÐAVERÐ
KR. 2.900
MIÐSALA
MIDI.IS
EFNT hefur verið til sérstakrar
fjáröflunar á vefnum kvikmyndir.is
vegna brunans í Laugarásvídeói. Á
vefnum segir að stjórnendur hans
hafi ákveðið þetta, að féð eigi að
renna til uppbyggingar á DVD-safni
leigunnar sem eyðilagðist að mestu í
brunanum 29. ágúst. Um 40 þúsund
kvikmyndir eyðilögðust og miklar
skemmdir urðu á innanstokks-
munum myndbandaleigunnar, að því
er fram kom í frétt Morgunblaðsins
31. ágúst.
„Þetta er gert til að sýna eig-
endum og starfsfólki leigunnar
þakklæti fyrir þá góðu þjónustu sem
það hefur veitt okkur öllum og til að
styðja við bakið á þeim á þessum erf-
iðu tímum. Það er ljóst að safnið var
ekki tryggt og því þarf Gunnar, eig-
andi leigunnar, að reiða sig á aðrar
og oft óhefðbundnar leiðir til að opna
aftur. Því biðjum við þá sem sjá sér
það fært að leggja 500-1.000 kr. inn á
reikning sem var stofnaður fyrir
þessa söfnun 117-05-61986, kt.
520597-2049,“ segir á vefsíðunni.
Gunnar Jósefsson, eigandi leig-
unnar, telur tjónið nema um 200
milljónum króna. helgisnaer@mbl.is
Fjáröflun
fyrir Laug-
arásvídeó
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Gríðarlegt tjón Gunnar Jósefsson,
eigandi Laugarásvídeós.
Þ
ó liðin séu tæp fjörutíu ár
síðan Bítlarnir lögðu
upp laupana er hljóm-
sveitin enn meðal mik-
ilvægustu og vinsælustu
rokksveita heims, sem sést meðal
annars af því að metsöluplata þess
áratugar sem brátt er lokið er platan
1, safnplata með Bítlunum. Því til
viðbótar bendir flest til þess að
hljómsveitin sjálf verði metsölusveit
áratugarins, enda merkilegar út-
gáfur framundan.
Á þeim áratug sem sveitin starfaði
sendi hún frá sér þrettán plötur sem
allar eru taldar með helstu verkum
rokksögunnar; gríðarlega ólík verk
og fjölbreytt, allt frá hráum rytm-
ablús í framsækna sýru og allt þar á
milli – á árunum 1965 til 1968 má
segja að hver plata Bítlanna hafi
framkallað jarðskjálfta í rokkheim-
inum.
Útgáfusaga Bítlanna er reyndar
bæði snúin og skrautleg, meðal ann-
ars fyrir það að ólíkar plötur voru
gefnar út í Bandaríkjunum og Bret-
landi og eins að hljóðvinnsla á plöt-
unum var líka snúin. Þannig voru all-
ar plötur hennar fram að Hvíta
albúminu unnar í „mono“, en seinna
gerði George Martin, upptökustjóri
sveitarinnar, sérstakar „stereó“-
útgáfur af þeim sem þykja heldur
misjafnar að gæðum (einnig eru
mono-útgáfurnar sumar nokkuð frá-
brugðnar stereó-útgáfunum, söngur
oft aðeins öðruvísi og jafnvel hljóð-
færasláttur líka).
Þegar Bítlaplöturnar voru gefnar
út á geisladiskum 1987 notuðu menn
stereó-útgáfurnar af nánast öllum
plötunum en þó mono-útgáfur af
fjórum fyrstu. Flutningurinn á diska
var þó ekki nema miðlungi vel
heppnaður, því tæknin var frumstæð
og menn þekktu formið ekki nógu
vel. Við það sat svo í hátt í tuttugu
ár, en undanfarin ár hefur sjö manna
teymi síðan unnið við nýtt stafrænt
frumeintak af öllum plötunum.
Hærra, hærra
Allajafna breyttu menn ekki miklu
í þessari vinnu, og þannig eru tutt-
ugu lög óbreytt og fjölmörg önnur
lítið sem ekkert breytt, en víða tóku
þeir þó til hendinni, lagfærðu hljóð-
myndina, kipptu í liðinn göllum í
samsetningu og hreinsuðu út auka-
hljóð þegar það átti við. Menn gættu
þess þó vel að eiga ekki við hljóð sem
tilheyrðu upptökunni, hvort sem það
var orð sem skotið var inn í á röng-
um stað, brak í trommustól eða tíst í
strengjum.
Þegar hlýtt er á upptökurnar fer
yfirleitt ekki á milli mála að búið er
að lagfæra margt það sem þurfti að
lagfæra. Í mörgum lögum er hljóm-
ur ekki eins hvellur og á fyrri út-
gáfum á diskum, söngur er tærari
og, það sem er einna mest um vert,
trommuhljómur er margfalt betri.
Annað sem maður tekur eftir er að
búið er að hækka tónlistina á disk-
unum, þ.e. auka hljóðstyrk, sem er
alsiða núorðið – það er leitun að end-
urútgáfu nútildags sem ekki er með
meiri hljóðstyrk en upprunaleg út-
gáfa (aukinn styrkur gerir að verk-
um að tónlistin hljómar ósjálfrátt
betur – svona er ófullkominn á okkur
hausinn).
Mono er málið
Eins og getið er voru fyrstu tíu
Bítlaplöturnar allar unnar í mono og
það undir vökulum augum þeirra
Bítla sjálfra, þeir áttu lokaorðið í
þeirri hljóðblöndun og því má halda
fram að á þeim plötum komist menn
næst því sem þeir vildu skila af sér.
Að því sögðu þá eru stereó-útgáf-
urnar sem George Martin annaðist
býsna vel heppnaðar líka og því er
enginn Bítlavinur maður með mönn-
um nema hann eigi hvort tveggja.
Það er líka hægt því eitt af því sem
kemur út í vikunni er sérstakur kassi
með öllum upprunalegu mono-útgáf-
unum og einni safnplötu til viðbótar
með mono-útgáfum af þeim lögum
sem ekki komu út á plötum. Tvær
plöturnar í kassanum, Help! og Rub-
ber Soul, eru með stereó-útgáfur frá
1965 sem aukaefni, en þær hafa aldr-
ei komið út áður. Þessi útgáfa, sem
Heimsins vinsælasta hljómsveit
Bítlar Fjórir frábærir, síungir og ævinlega ferskir.
er rándýr, nema hvað, átti aðeins að
koma út í 10.000 eintökum, en vegna
mikils áhuga manna verður upplagið
eitthvað stærra. Það er svo í takt við
svínslegt eðli EMI-manna að ekki
verður hægt að kaupa þessar mono-
útgáfur stakar; allt eða ekkert.
Allar hinar plöturnar verða gefnar
út í stereó-útgáfu, sem er sú sem
flestir þekkja í dag, en almennilegir
Bítlaaðdáendur fá sér mono-kassann
og þeir hörðustu hvort tveggja –
nema hvað!
Það er svo kaldhæðni örlaganna
að loks þegar menn reka af sér
slyðruorðið og gera vel við merkustu
upptökur rokksögunnar, þá er allur
almenningur hættur að spekúlera í
hljómi; það hlusta allir á tónlist nú til
dags í spilastokkum með ódýrum
heyrnartólum og þegar búið er að
þjappa músíkinni til helvítis þá er lít-
ið eftir af fínheitum og snerpu.
Sama dag og Bítlaplöturnar
verða allar endurútgefnar
með bættum hljóm kemur út
tölvuleikurinn The Beatles:
Rock Band, en ekki hefur áður
komið út leikur þar sem Bítla-
lög hljóma. Honum er ætlað til
að ná til yngri kynslóðarinnar
– draumurinn er nefnilega sá
að unga fólkið eigi eftir að
spila leikinn og smám saman
síist Bítlalögin inn í kollinn á
þeim.
Flestir þekkja eflaust leiki
eins og Rock Band og Guitar
Hero þar sem keppst er við að
ná sem mestum hraða og
færni í að spila tiltekin lög
hvort sem það er á gítar bassa
eða trommur, nú eða söng, því
hægt er að koma sér upp fjög-
urra manna sveit þar sem allir
hafa sitt hlutverk. Fram-
vindan í leiknum er svo áþekk
og saga Bítlanna; byrjað í Ca-
vern klúbbnum í Liverpool og
endað á þakinu á Apple-
byggingunni í Lundúnum.
Bítlaleikur
fyrir börnin
Bítlaleikurinn Beatles: Rock Band.
Bítlarnir eru á allra vörum enn og aftur; þó langt
sé um liðið síðan sveitina þraut örendið seljast
plötur hennar enn grimmt og búast má við hálf-
gerðu Bítlaæði þegar nýjar útgáfur af öllum plöt-
um fjórmenninganna frábæru koma út níunda
september næstkomandi.
TÓNLIST Á SUNNUDEGI
Árni Matthíasson