Morgunblaðið - 06.09.2009, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. SEPTEMBER 2009
Eftir Orra Pál Ormarsson
orri@mbl.is
Leikir og lærðir hafa löngumvelt því fyrir sér hvort tónlistsköpuð af okkur mönnunumnái eyrum annarra lífvera á
jörðinni. Þannig komst greinarhöf-
undur að því fyrir hreina tilviljun að
gári sem hann átti sem barn var for-
fallinn aðdáandi bandaríska tónlistar-
mannsins Bruce Springsteens. Í
hvert sinn sem hann heyrði í Springs-
teen í útvarpinu umturnaðist gárinn,
steig trylltan dans í búri sínu og söng
af hjartans innlifun. Lagið Dancing in
the Dark var í sérstöku uppáhaldi.
Um leið og Springsteen lauk flutningi
sínum steinþagnaði gárinn enda þótt
lög með öðrum tónlistarmönnum
kæmu í kjölfarið. Honum gat ekki
staðið meira á sama um þá.
Tveir áratugir eru síðan gárinn
flaug á fund feðra sinna en ég hef allt-
af verið sannfærður um að Springs-
teen færði honum ósvikna gleði. Lit-
aði fábrotna tilveru fuglsins. Ef til vill
er það misskilningur. Getur verið að
gárinn hafi hatað Springsteen eins og
pestina og viljað þagga niður í kauða?
Það er erfitt að segja en engum blöð-
um er um það að fletta að gárinn átti
við geðræn vandamál að stríða. Síð-
ustu ár ævi sinnar hékk hann t.a.m.
öllum stundum á hvolfi í búri sínu. En
það er önnur saga.
Apar vilja apatónlist
Þetta rifjaðist upp fyrir mér í vik-
unni þegar ég rakst á grein í breska
dagblaðinu The Guardian þess efnis
að vísindamenn væru búnir að semja
tónlist byggða á apahljóðum sem
rannsóknir sýndu að höfðaði mun
betur til apanna en tónlist málsmet-
andi listamanna úr mannheimum.
Liður í rannsókninni var að leika
brot úr fjórum ólíkum tónverkum fyr-
ir fjórtán apaketti (e. cotton-top tam-
arin). Meðan á flutningi stóð fylgdust
vísindamennirnir grannt með hegðun
apakattanna og hvort tónlistin hefði
einhver áhrif á þá.
Tónverkin voru Adagio fyrir
strengi eftir Samuel Barber og þrjú
rokklög: The Fragile með Nine Inch
Nails, Of Wolf and Man með Metal-
lica og The Grudge með Tool.
Niðurstaðan var sú að Barber, To-
ol og Nine Inch Nails fóru fyrir ofan
garð og neðan enda þótt öllum lægi
þeim mikið á hjarta. Metallica náði
aftur á móti eyrum apakattanna og –
merkilegt nokk – hafði róandi áhrif á
þá. Eins og menn þekkja er Metallica
þekkt fyrir allt annað en vögguvísur.
Skildu apakettir vera öfugsnúnari en
aðrar skepnur?
Þessi niðurstaða rennir vitaskuld
stoðum undir þá kenningu að tónlist
Metallica sé merkilegri en önnur tón-
list manna. Eða hvað?
Fróðlegt væri að rannsaka næst
hvaða áhrif dauðarokksveitir á borð
við Entombed eða Mayhem hafa á
þessa ágætu apaketti. Þeir steinsofna
kannski yfir þeim?
Slöppuðu af og átu meira
Þegar búið var að gefa apakött-
unum tóndæmi úr mannheimum var
„apatónlistin“ leikin, þ.e. tónlist
byggð á hljóðum sem öruggir og af-
slappaðir apar gefa frá sér. Ekki var
um að villast, apakettirnir brugðust
við tónlistinni og tengdu greinilega
tilfinningalega við hana. Hún virtist
gera þá rólegri, auk þess sem þeir átu
meira meðan hún hljómaði. Alltént
var það niðurstaða vísindamannanna.
Spurning hvað lýðheilsuyfirvöld
segja við þessu?
Að sama skapi hafði tónlist byggð á
hljóðum sem taugaveiklaðir apakettir
gefa frá sér slæm áhrif á apakettina í
tilrauninni. Þeir tóku að iða og urðu
óöruggir með sig.
Niðurstöður rannsóknarinnar voru
birtar í vikunni í vísindatímaritinu
Royal Society Journal Biology Lett-
ers og segja höfundarnir að þær muni
hjálpa vísindamönnum að skilja betur
uppruna tónlistar og áhrif hennar á
heilastarfsemina.
Fram kemur að tónlist sé víða leik-
in fyrir dýr á rannsóknastofum í því
augnamiði að auka á þægindi þeirra
en þessar niðurstöður benda til þess
að það geti verið varasamt.
Eða eins og Chuck Snowdon, sál-
fræðingur við Wisconsin-háskóla
bendir á: „Við getum ekki gengið út
frá því sem vísu að aðrar lífverur hríf-
ist af tónsköpun okkar bara vegna
þess að við erum menn. Hvers vegna
ætti apa að þykja okkar tónlist þægi-
leg, sjálfum þykir mér „apatónlistin“
frekar pirrandi.“
Reuters
Afslappandi Apakettirnir fjórtán í rannsókninni slökuðu á þegar þeir
heyrðu í James Hetfield og félögum í bandarísku þrasssveitinni Metallica.
Slöppuðu af
með Metallica
Kostulegur Apaköttur af þeirri gerð
sem tók þátt í rannsókninni.
Ný rannsókn sýnir að
apakettir vilja frekar hlusta
á tónlist byggða á eigin
hljóðum en háþróaða tón-
list úr mannheimum. Þeir
róast þó við að heyra í
gamla góða málm-
skrímslinu, Metallica.
Ísland
og Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn
Joseph Stiglitz, Columbia University, tekur þátt í
opnum umræðum í Öskju, stofu 132, mánudaginn
7. september 2009, kl. 12.30-14.30
Eins og kunnugt er gerðu íslensk stjórnvöld lánasamning við AGS í nóvember s.l. sem
byggir á forsendum þess tíma. Eftir afgreiðslu fyrsta hluta lánsins frá sjóðnum hefur frekari
greiðslum verið frestað ítrekað.
Lítil umræða hefur verið um hver raunveruleg áhrif sjóðsins eru hér og að hve miklu leyti
aðgerðir stjórnvalda og áætlanir um niðurskurð í ríkisútgjöldum eru samkvæmt kröfum
sjóðsins - eða yfirleitt hverjar kröfur sjóðsins eru. Þá hefur lítið verið fjallað um forsendur
lánsins.
Þátttakendur í panel með prófessor Stiglitz verða Ársæll Valfells, Gylfi Zoega, Jón Daníelsson
og Lilja Mósesdóttir. Egill Helgason stýrir umræðum.
Allir velkomnir. Aðgangur ókeypis.
HAGFRÆÐIDEILD