Saga - 1967, Blaðsíða 89

RITFREGNIR
381
v°i'u hér fyrstu skip, sem gátu tekið að sér flutning frystra af-
ui'ða á erlendan markað; hann skilur tæknibyltingu í kjöt- og fisk-
verkun.
Nú skilja menn einnig betur en fyrir 50 árum, hvert áfall það
var þjóðarframleiðslunni á fullveldisárinu og mörg ár eftir það,
að öll togaraútgerð var þá niður fallin, oss hafði verið þröngvað
til að selja Frökkum 10 togara 1917 og hinn helmingur togaraflot-
ans var úr sögunni á annan hátt eða ekki í reksturshæfu standi.
Eftir 3 ára stríðseinokun stórveldis á fisksölu vorri skorti fjár-
hagsgrundvöll til endurnýjunar útgerðinni; en sú saga nær út fyrir
Híörk þessa bindis. Umkvörtun um vonda fjárhagsútkomu úr þeirri
styrjöld gagnar lítt, því að það var hin óbeina þátttaka vor í stríðs-
tjóni álfunnar og verðbólguskaðanum, sem leiddi af sér margt
hrunið eftir 1919.
Þótt almúgi og launþegar byggju í dýrtíð stríðs og vöruskorti
Vlð þröng og versnandi kjör þessi ár og 1918 færði oss auk þess
harðasta vetur aldar og Kötlugos og spönsku veiki, heyrðist á eng-
Um manni neinn vafi um, að hér væri gróandi þjóðlíf með þverr-
andi tár.
Sú trú flutti ekki fjöll, og mér finnst þjóðin hafa verið tilþrifa-
rtil þá í verklegum efnum og tækni, en hugrökk í flestu öðru. Ég
mundi að ýmsu leyti áfellast, meir en Gunnar gerir, þennan æsku-
lma okkar, en bók hans er ánægjuleg, skynsamleg og þakkarverð.
Prásagnir úr fyrra stríði, bd. I, búa ekki oft yfir svo drama-
tískri
spennu, sem nú var að vikið 1939—41. Það bindið er þó miklu
11*1' Því en hitt að spenna yfir allt tímabil sitt, 1914—18, ná betra
y irliti og innsæi en 1942—45. Fjarlægð hjálpar þar eflaust til,
svo heldur lengra á veg komið að birta heimildargögn frá tíð
,yrra en síðara stríðs. Vegna rúms skal ekki telja upp efni kapí-
U urina> þeir eru þriðjungi fleiri en á sama rými í II. bd.
er °*n vorra beztu manna til sjálfstæðis var markviss þessi ár,
feynsla lítil að fást við milliríkj apólitík, einkum hagræna þætti
nar. Um fáa kosti var að velja, hvort sem litið er á landstjórn-
ns ilning ríkisstjórnar í Höfn eða góðlátlega, en auðvitað sín-
lna Þrezka nýlendustjórn yfir íslenzkri verzlun og framleiðslu
þeim me®an enski konsúllinn mr. Cable var hér alvaldur i
istlmÞáttum landstjórnar, líkt og í brezkum samveldislöndum gerð-
frá na^^ar Þjóðverja áttu hlut að máli að skilja fslandsverzlun
stríð anninr^u> en brezk stjórn mun meiri. Sú breyting hélzt eftir
°S Jók m. a. fjármálatengsl íslands við banka í Englandi.
ein Skilninsur framsýnna manna í Danastjórn 1918 var sá, að
Væid e*^ln 1:11 að glata ekki íslandi alveg burt frá Norðurlöndum
veita því fullveldi. Þess vegna samdigt skjótt og gæfulega