SunnudagsMogginn - 24.10.2010, Síða 13

24. október 2010 13
Stubbarnir fjórir; Laa-Laa, Tinky Winky, Po og Dipsy
F
lest börn og foreldrar sem aðgang hafa að
sjónvarpi kannast við Stubbana (e. Tele-
tubbies). Þættirnir voru framleiddir fyrir
BBC2 á árunum 1997-2001 og náðu gríð-
arlegri útbreiðslu á skömmum tíma. Stubbarnir
hafa verið sýndir í 120 löndum víðs vegar um heim-
inn og m.a. hlotið hin virtu BAFTA verðlaun.
Konan á bak við hugmyndina er framleiðandinn
Annie Wood. Sér til liðsinnis fékk hún sálfræðing-
inn Andrew Darenport sem skrifaði handritið og
hannaði útlit þáttanna. Annie Wood starfaði við
kennslu lengst af eða allt þar til hún stofnaði út-
gáfufyrirtækið Ragdoll árið 1984. Eftir það sneri
hún sér alfarið að gerð barnaefnis. Hún hefur greint
frá því að kveikjan að hugmynd Stubbanna hafi
sprottið út frá þeirri staðreynd, að sjónvarpsáhorf
sé hluti af daglegu lífi ungra barna. Vandinn væri að
mest allt sjónvarpsefni hæfði ekki aldri þeirra og
þroska. Við gerð þáttanna lagðist hún í rannsóknir á
viðbrögðum ungra barna við barnaefni og eftir
miklar vangaveltur taldi hún
að hægt væri að sníða efni fyrir
smábörn sem gæti verið upp-
byggjandi og þroskahvetjandi.
Stubbarnir voru á margan
hátt nýstárlegir í hönnun og
uppsetningu. Verurnar fjórar
Tinky Winky, Dipsy, Laa-Laa
og Po, eiga sér enga hliðstæðu
í raunveruleikanum en hegð-
un þeirra, hreyfingar og tján-
ingarmáti líkist atferli smá-
barna. Haft hefur verið eftir
Annie Wood að leyndarmálið
á bakvið velgengni Stubbanna
sé fólgin í vanþroska söguper-
sónanna, þær séu á sama þroskastigi og markhóp-
urinn, þ.e. börn á aldrinum eins til fjögurra ára.
Þrátt fyrir velgengni Stubbanna lét höfundurinn
ekki þar við sitja og árið 2007 sendi hún frá sér nýja
þáttaröð sem bar heitið, In the night garden. Þætt-
irnir hafa fengið mikið lof gagnrýnenda og skiluðu
henni tveimur BAFTA-verðlaunum til viðbótar.
Þáttaröðin er í anda Stubbanna en með breyttum
áherslum. Börnin eru hvött til að fara að sofa í lok
hvers þáttar en Annie Wood segir í samtali við net-
útgáfu breska dagblaðsins Independent að í hinu
hraða samfélagi nútímans eigi mörg börn erfitt með
að sofna á kvöldin. Í sama viðtali segir hún að Stub-
barnir séu barns síns tíma þótt þeir séu enn hluti af
daglega lífi barna um allan heim.
Uppeldislegt gildi?
Stubbarnir eru markaðssettir sem fræðslu- og
skemmtiefni fyrir ung börn. Eftirhermun ungra
barna er ein skilvirkasta leið þeirra til þroska. Þetta
nota handritshöfundarnir óspart. Í lok hvers þáttar
kveðja söguhetjurnar barnið með orðunum bæ-bæ
og endurtaka það minnst þrisvar. Fljótt á litið ættu
foreldrar með góðri samvisku að geta leyft ungum
börnum sínum að horfa á þættina. Stubbarnir eru
frábærar fyrirmyndir, ekkert ofbeldi viðgengst í
Stubbalandi og þar eru allir afar, afar hamingju-
samir, faðmast, knúsast og kyssast.
Sitt sýnist hverjum um ágæti Stubbana og margir
fræðimenn hafa dregið fræðslugildi þeirra í efa.
Tækin sem Stubbarnir eru umkringdir, til að
mynda sjónvarpið í maga þeirra og sjónpípurnar
fara á skjön við fjölda uppeldisstefna sem njóta vin-
sælda í dag. Höfundurinn útskýrði að tilgangurinn
með tækni-skírskotuninni væri sú að börn áttuðu
sig á mikilvægi og gagnsemi tækninnar, en tæki og
tól fylgja umhverfi þeirra frá fæðingu. Gagnrýnin
sem reis út af tungumáli Stubbanna lifði lengst. Að
mati hörðustu andstæðinga þáttanna getur smá-
barnamálið eða hjalið hindrað eða seinkað máltöku
barna. Hvað sem því líður þá er smábarnamálið
lykillinn að velgengni þáttanna og það brúar bilið á
milli ólíkra menningarheima og tungumála.
Fárið í kringum Tinky Winky
Það vakti heimsathygli árið 2007 þegar deilur um
þættina brutust út. Þáverandi umboðsmaður barna í
Póllandi, Ewa Sowinska, greindi frá því við tímaritið
Wprost að persóna Tinky Winky væri leynileg vísun
í samkynhneigð. Ágreiningurinn náði m.a. inn á
pólska þingið. Jerry Falwell, kristilegur leiðtogi í
Bandaríkjunum, tók í sama streng. Fjöldi sálfræð-
inga var fenginn til að leggja mat sitt á málið. Ein-
kennislitur Stubbsins, fjólublár, þótti vera vísun í
samkynhneigð en liturinn er eitt af sameining-
artáknum samkynhneigðra. Þá var þríhyrningurinn
sem Tinky Winky ber á höfði sér talinn vera enn
frekari vísbending um að hann væri í hinu liðinu,
sem og rauða handtaskan. Þeir allra íhaldsömustu
töldu að þetta gæti ýtt undir samkynhneigð hjá
börnum. Ummælin urðu hinsvegar til þess að sam-
kynhneigðir Bandaríkjamenn
þustu út í búðir til þess að
kaupa sér Teletubbies-vörur.
Heróín hugans
Hvað sem öllu líður, þá hittu
höfundar Stubbanna naglann á
höfuðið. Í því samhengi langar
mig að minnast skemmtilegrar
samlíkingar úr smiðju rithöf-
undarins Hallgríms Helgason-
ar. Fyrir nokkrum árum las ég
Rokland þar sem sjónvarpi er
líkt við „heróín hugans“. Alla
tíð síðan hefur mér oft orðið
hugsað til þessa orðasambands.
Sérstaklega þegar ég hef orðið vitni að steinliggjandi
smábörnum fyrir framan skjáinn. Sjónvarpsvíman
kallar fram ýmis viðbrögð barnanna, þau hlæja,
klappa, vinka, skríkja, slefa eða gráta. Allt án þess að
taka augun af skjánum.
Foreldrar sem ég hef rætt við hrista hausinn,
einkum og sér í lagi yfir Stubbunum. Í þeirra augum
líta þættirnir út fyrir að vera tóm tjara, fjórar dans-
andi verur sem hegða sér eins og þær séu á eit-
urlyfjum. En heimur Stubbanna talar til barnanna.
Alltumlykjandi er húmor sem nær til yngstu borg-
aranna. Þau hlæja jafnvel að sömu atriðunum aftur
og aftur á meðan foreldrarnir klóra sér í hausnum
yfir þessum sterku hughrifum.
Öllum brögðum beitt
Vinsælu barnaefni fylgir ávallt öflug markaðs-
setning. Það verður ekki um villst að hér er mark-
aður sem veltir milljörðum. Til marks um það leggj-
ast þúsundir barna til hvíldar á hverju kvöldi með
uppáhalds Stubbinn sér við hlið. Í sumum tilvikum
leiðir öflug markaðssetning til góðs. Nærtækasta
dæmið um það er varningur tengdur Latabæ, sem
hvetur börn til neyslu á ávöxtum og grænmeti og til
aukinnarhreyfingar.
Leiðir auglýsenda til þess að ná til neytenda eru
lævíslegar. Fréttaflutningur er oft öflugasta leiðin til
markaðssetningar. „Hommafárið“ í kringum Tinky
Winky er lifandi dæmi þess. Heimspressan greindi
frá atviki sem átti sér stað við sýningu á Pókemon-
mynd í Japan árið 1997. Í einu atriði myndaflokksins
kom öflugt blikkljós sem olli því að átta hundruð
einstaklingar fengu flogakast, ógleði og önnur
óþægindi. Fréttirnar bárust á leifturhraða um
heimsbyggðina og í kjölfarið braust út alheimsæði
um Pókemon-varning. Var þetta enn ein athygl-
isverð markaðsbrellan?
Fáir verða ósnortnir af markaðsflæðinu sem beint
er af mikilli kænsku að yngsta aldurshópnum. Það er
hins vegar í höndum uppalenda að stýra því hversu
miklir þátttakendur börnin eru í fárviðrinu.
Leyndardómur
Stubbanna
Með öflugri markaðssetningu hafa Stubbarnir orðið tíður
gestur á heimilum margra barna undanfarinn áratug.
Hvað er svona merkilegt við Stubbana?
Ingunn Eyþórsdóttir
’
En heimur Stubbanna
talar til barnanna.
Alltumlykjandi er
húmor sem nær til yngstu
borgaranna. Þau hlæja
jafnvel að sömu atriðunum
aftur og aftur á meðan for-
eldrarnir klóra sér í hausn-
um yfir þessum sterku hug-
hrifum.
Tinky Winky, Dipsy, Laa-Laa og Po eru verur sem eiga sér enga hlið-
stæðu í dýraríkinu. Stubbarnir eru á bilinu 120-160 cm. háir og búa
yfir mannlegum eiginleikum. Fjórir skærir litir aðgreina þá. Á höfðum
þeirra tróna tákn sem vísa í grunnformin. Verurnar hafa byggt sér
samfélag í Stubbalandi en fjölskyldutengsl þeirra eru ekki þekkt.
Stubbarnir eru kynlausir, en getgátur hafa verið á kreiki um að Tinky
Winky sé karlmaður og að Laa-Laa sé kona. Hópurinn virðist vera að-
skilinn öðrum verum. Umhverfi þeirra samanstendur af hæðum sem
þaktar eru blómum, og stöku sinnum bregður fyrir kanínu. Það er
alltaf sólskin í Stubbalandi en í miðju sólarinnar er barnsandlit sem
vekur mikil viðbrögð ungra áhorfenda. Heimkynni þeirra eru einföld,
skreytt litlum rúmum og borði. Þeir nærast á ristuðu brauði og bleik-
um búðingi sem matreiddur er í framandi heimilistækjum. Hegðun
þeirra ber vott um mikla félagsfærni. Afþreying þeirra felst aðallega í
dansi, söng og boltaleikjum.
Heimur Stubbanna
Listaháskóli Íslands auglýsir eftir
umsóknum um starf deildarforseta
leiklistar- og dansdeildar
Listaháskóli Íslands auglýsir eftir umsóknum um starf
deildarforseta leiklistar- og dansdeildar. Umsækjandi
skal vera leiklistar- eða danslistamaður með mikilsverða
reynslu af störfum í atvinnuumhverfi sviðslista.
Það skilyrði er sett að viðkomandi hafi meistaragráðu
eða sambærilega háskólagráðu í greininni.
Rektor ræður deildarforseta að höfðu samráði við stjórn.
Sérstök dómnefnd dæmir um hæfi umsækjenda,
sbr. reglur skólans um veitingu akademískra starfa.
Ráðningin gildir frá 1. ágúst 2011.
Nánari upplýsingar um kröfur til umsækjenda,
umsóknargögn, meðferð umsókna, og eðli starfsins,
er að finna á heimasíðu skólans www.lhi.is
Umsóknum og meðfylgjandi gögnum skal skila ekki síðar
en miðvikudaginn 1. desember n.k. til Listaháskóla Íslands,
skrifstofu, Skipholti 1, 105 Reykjavík.