Ný saga - 01.01.2000, Side 51

Torfi H. Tulinius
Snorri og bræður hans
Framgangur og átök Sturlusona ífélagslegu rými þjóðveldisins
ALÞINGI 1216 URÐU SMÁVÆGILEGAR
Á 1-1 skærur milli manna til þess að tvær
j-__lLfylkingar gripu til vopna og við lá að
pingheimur berðist*. Annars vegar voru
Oddaverjar og stuðningsmenn þeirra, en þeir
höfðu um margra ára skeið verið valdamesta
ætt á landinu, hins vegar Snorri Sturluson og
bræður hans, Þórður og Sighvatur, en fram-
gangur þeirra hafði verið mikill síðustu árin.
Tilefni átakanna var að menn Snorra höfðu
sært Magnús Guðmundsson allsherjargoða af
Oddaverjaætt, þegar hann reyndi að koma í
veg fyrir að þeir dræpu einn af mönnurn hans.
Gengið var á milli og sæst var á að Sæmundi
Jónssyni, höfðingja Oddaverja, skyldi gefið
sjálfdæmi. Sætlargerð hans var þess eðlis að
báðir aðilar gátu við unað, en misvel þó. Að
sögn Sturlu sagnaritara líkuðu Snorra rnála-
lokin illa.1 í beinu framhaldi er greint l'rá eft-
irfarandi samræðum:
Þá er Sæmundur kom í búð sína þá talaði
einn hans maður að enn færi sem oftar að
Sæmundur hefði enn einn virðing af mál-
um þessum.
Sæmundur svarar: „Hvað tjór slíkl að
mæla því að bræður þessir draga sig svo
fram að nær engir menn halda sig lil fulls
við þá?“2
Með þessu er sagnaritarinn Sturla að vekja
athygli á því að þótt Sturlusynir hafi farið
halloka fyrir Oddaverjum í þetta sinn, hafi
staða þeirra breyst til muna. Rótgrónir höfð-
ingjar séu farnir að óttast framgirni þeirra, og
nú sé svo komið að einungis hinir valdamestu
úr hópi þeirra l'ái rönd við reist.
Enda var þess ekki langt að bíða að Snorri
léti enn til skarar skríða gegn Magnúsi goða.
Auðug kona, Jórunn í Gufunesi, deyr án þess
að skilja eftir sig „erfingja þann er skil væri
að“. Hún er í þingi með Magnúsi goða og ætl-
ar hann sér eigur hennar. Sendimaður Snorra
fer suður á nes og finnur þar „strák einan“
sem Snorri kallar erfingja Jórunnar og sem
hann lætur handsala sér erfðamálið. Á tilsett-
urn degi stefnir Snorri Magnúsi, en ekki til
Kjalarnesþings heldur Þverárþings í Borgar-
firði, þar sem Snorri ræður öllu og fær Magn-
ús auðveldlega dæmdan skógarmann. Þegar
Alþingi kemur næst saman, eru Snorri og
bræður hans þangað komnir með miklu liði
og enn stefnir í átök. Aftur ganga menn í milli
og bjóða fram fé lil að sætta stríðandi fylking-
ar, en í þetla sinn er Snorri talinn fara með
sigur ai' hólmi en ékki Oddaverjar.
Um mál þessi hefur nokkuð verið ritað og
hefur Helgi Þorláksson skýrt þau á sannfær-
andi hátl með því að skoða þau í ljósi hækk-
andi og lækkandi gengis Slurlunga og Odda-
verja á þessum árum eftir því hvernig stjórn-
mál í Noregi þróuðust og höfðu áhril' á mikil-
væga verslunarhagsmuni íslenskra höfðingja.3
I þessari grein verður reynt að líta á uppgang
Sturlusona frá svolítið annarri hlið, með því
að beina sjónum að þeirri klausu sem kemur
næst á eftir frásögn Sturlu af málaferlunum
um arf Jórunnar auðgu:
Snorri hafði virðing af málum þessum og í
þessum málum gekk virðing hans við mesl
hér á landi. Hann gerðist skáld gott og var
hagur á allt það er hann tók höndum til og
hafði hinar bestu forsagnir á öllu því er
gera skyldi. Hann orti kvæði um Hákon
galin og sendi jarlinn gjafir út á mót, sverð
og skjöld og brynju.4
Nútímafólk er ekki vant því að spyrða saman
menningariðju og valdabrölt. Hér er það gert
með beinum hætti, þar sem skáldskapur
Snorra er tengdur við þá virðingarstöðu sem
hann hefur áunnið sér í samfélaginu. Skáld-
skapur er nefndur í sömu andrá og virðing, og
Nútímafólk er
ekki vant því
að spyrða
saman menn-
ingariðju og
valdabrölt
49