Ný saga - 01.01.2000, Blaðsíða 54

Torfi H. Tulinius
Mynd 3.
Mægðir og börn
Snorra Sturlusonar.
Ástæðuna telur Jón Viðar að eftir því sem
veldi höfðingjanna stækkaði, þurftu þeir fleiri
fylgismenn, en til þess að afla þeirra urðu þeir
að hafa meira milli handanna. Þannig gátu
þeir haldið fjölmennari veislur og gefið fleir-
um gjafir.12 Þeir bræður, Snorri og Þórður
Sturlusynir, eru dæmigerðir fyrir þennan nýja
tíma, þar sem eignir hvors um sig urðu marg-
l'alt meiri en eignir föður þeirra, sem þó virð-
ist hafa náð að tvöfalda jarðeign sína á ævi-
skeiði sínu.13
Heimildirnar gefa okkur einnig hugmynd
um það hvernig þeir fóru að því að safna þess-
um auði. í fyrsta lagi var mikilvægt að komast
yl'ir gott kvonfang. Allir bræðurnir kvæntust
annaðhvort höfðingjadóttur eða dóttur auð-
kýfings og fylgdu töluverð auðæfi með.14 í
ööru lagi virðast þeir hafa haft úlsjónarsemi
til þess að sýsla þannig með eignir sfnar að
þær uxu í höndunum á þeim.15 í þriðja lagi
voru þeir lagnir við að ná undir sig stöðum.
Þórður Sturluson sat á Staðarstað, Snorri hafði,
auk Stafholts og Reykholts, staðinn á Mel í
Miðfirði, en Sighvatur fékk Hjarðarholt frá
föður sínum en náði síðar undir sig Grenjað-
arstað.16 Fróðlegt er að sjá hvernig Snorri l'ór
að því að komast yfir staðina í Stafholti og
Reykholti með samblandi af lagakrókum og
loforðum við fyrri staðarhaldara, sem hann
efndi þó ekki ávallt.17
Eins og kom fram í frásögninni af deilum
Snorra við Magnús allsherjargoða virðast
bræðurnir hafa efnast töluvert af ýmiss konar
lögsóknum. Áhugavert dæmi um j^að eru af-
drif Valshamarseyja í Hvammsfirði. Þær voru
metnar til 20 hundraða, sem er töluvert hátt
verð þegar haft er í huga að arfur sá sem hvor
þeirra bræðra, Sighvats og Snorra, leggur upp
nieð er ekki nema tvöföld sú upphæð.18 Þær
voru upphaflega í eigu bóndans að Valshamri
á Skógarströnd. Hann varð sekur um bjarg-
ráð við Aron Hjörleifsson, sem Sturla Sighvats-
son hafði fengið dæmdan skógarmann, og
gerði Sturla honum að greiða sér eyjarnar.19
Nokkru síðar var Sturla dæmdur sekur um
fjörráð við föðurbróður sinn, Þórð, og greiddi
honum sömu eyjar í bætur fyrir það.20
Þegar hér er komið, stöndum við frammi
fyrir tveimur staðreyndum sem kunna að
virðast mótsagnakenndar. Annars vegar segja
heimildir okkur frá samtímamönnum þeirra
Sturlusona sem áttu jafnmikið ef ekki meira
af veraldlegum auði en þeir en töldust engan
veginn til höfðingja. Dæmi um þetta er Kol-
skeggur auðgi Eiríksson, sem var með férík-
ustu mönnum á íslandi meðan hann lifði, en
virðist í öllu hafa þurft að lúta vilja nærstadds
höfðingja sem gat gengið í fé hans eins og
honum sýndist.21 Hins vegar sýna þessi dæmi
okkur að auðsöfnun Slurlusona byggir að
verulegu leyti á öðru en því að þeir voru bú-
menn góðir og nýttu jarðir sínar vel. Til að
öðlast þetta efnahagslega auðmagn, tókst
þeim að færa sér í nyt |rjóðfélagsstöðu sína.
Segja má að með því móti hafi þeir verið að
ávaxta annars konar auðmagn, auömagn sem
heyrir til hinna tegunda samfélagslegs auð-
magns sem Bourdieu gerir ráð fyrir. Munur-
inn á Kolskeggi og Sturlusonum virðist vera
sá að hinir síðarnefndu höfðu táknrænt og
menningarlegt auðmagn sem þeir gálu
ávaxtað.
Táknrænt auðmagn
I stuttu máli er táknrænt auðmagn sú virðing
sem handhafi þess nýtur í viðkomandi samfé-
lagi. Auðmagn af þessu tagi getur verið ólíkt.
Það getur verið mjög misjafnt eftir samfélög-
um hve mikla virðingu efnahagslegt auðmagn
52