Ný saga - 01.01.2000, Qupperneq 73

Þorskar í köldu stríði
ur við íslendinga um að samtökin aðstoði þá í
baráttunni með því að vinna skemmdarverk á
breskum skipum.27 Engar heimildir finnast
um það hvernig þessu „góða“ boði var tekið.
Á miðunum voru hörð átök allt sumarið.
Bresku herskipin sigldu hvað eftir annað á ís-
lensk varðskip og varð oft mikið tjón hjá báð-
um. Um sumarið gerðist það svo að ríkisstjórn-
in missti meirihluta sinn í neðri deild þegar
Bjarni Guðnason, einn þingmanna Samtaka
frjálslyndra og vinstrimanna, sagði skilið við
flokkinn og stjórnina. Lúðvík Jósepsson full-
yrðir einnig í bók sinni að Framsóknarflokk-
urinn hafi þegar hér var kornið sögu ekki talið
stjórnarsamstarfið jafn mikilvægt og áður og
þar á bæ hafi ýmsir óttast uppsögn herstöðva-
samningsins við Bandaríkin.28
Eann 26. júlí voru ríkisstjórninni afhentir
undirskriftalistar þar sem krafist var 200
nrílna fiskveiðilögsögu. Nokkrar orðahnipp-
ingar urðu út af þessum undirskriftalistum.
Stjórnarsinnar töldu að með þessu væri verið
að drepa málinu á dreif en þeir sem að undir-
skriftunum stóðu og stuðningsblöð stjórnar-
andstöðunnar, Morgunblaðið, Vísir og Alþýðu-
blaðið, sökuðu stjórnina um að vera á móti
200 mílna lögsögu.29
Um haustið þegar um ár var liðið frá út-'
færslunni var allt komið á suðupunkt á mið-
unum. f lok ágúst lést Halldór Hallfreðsson
vélstjóri á Ægi af slysförum þegar hann var
að gera við skemmdir á varðskipinu vegna
áreksturs við breskl herskip. í kjölfarið var bresk-
um skipum bannað að koma að landi nema í
neyðartilvikum og ef sjómenn slösuðust mátti
bara flytja þá í land á því skipi sem þeir voru
skráðir á. íslcnsk stjórnvöld hótuðu að íslensk-
ir flugumferðarsljórar hætlu að þjónusta
breskar herflugvélar og að stjórnmálasam-
bandi við Breta yrði slitið 3. október ef her-
skipin yrðu ekki farin út fyrir 50 mílurnar.30
Fram að þessu hafði lítið farið fyrir afskipt-
um NATO af deilunni. Það er fyrst þarna
um haustið að vart verður við eitthvert frum-
kvæði frá bandalaginu eftir að hótanir íslend-
inga um stjónmálaslit lágu á borðinu. Málið
var orðið mjög neyðarlegt fyrir NATO. Eílir
langar og strangar símaviðræður tókst Joseph
Luns íramkvæmdastjóra NATO að fá Breta
til að færa herskipin út fyrir 50 mílurnar gegn
því að íslendingar kæmu á fund í London.31
Heima fyrir voru íslensk stjórnvöld undir
miklum þrýstingi um að lála ekki undan og að
sernja ekki nema á íslenskum forsendum. Þar
voru flokksbundnir Sjálfstæðismenn og Al-
þýðuflokksmenn ekki síður áberandi en
stuðningsmenn stjórnarinnar.
Mynd 6.
Forsætisráðherrarnir
Óiafur Jóhannesson
og Edward Heath
takast í hendur fyrir
samningaviðræð-
urnar í október 1973.
Samningar á elleftu stundu
Dagana 15. og 16. október áttu þeir Ólafur
Jóhannesson og Edward Heath forsætis-
ráðherra Breta samningaviðræður í Downing-
stræti 10. Samkomulag varð um að leita
bráðabirgðalausnar og lagði Ólafur fram til-
boð sem gerði ráð l'yrir að frysti- og verk-
smiðjutogarar væru útlokaðir af miðunum
svo og nokkrir stærstu togarar Breta. Gert var
ráð fyrir sex veiðihólfum þar sem tvö væru
lokuð og fjögur opin. Afli Breta yrði um 130
þúsund tonn og þeim togurum sem brytu
samkomulagið yrði vísað af miðunum. Á
ýmsu gekk í viðræðunum og um tíma leit út
fyrir að upp úr slitnaði og lýsti íslenska sendi-
nefndin m.a. yfir því, að fyrir fslendingum
væri landhelgismálið mikilvægara en aðildin
að NATO og herstöðvasamningurinn við
Bandaríkjamenn.
Daginn eftir settu Bretar fram gagntilboð
þar sem fallist var í öllum grundvallaratriðum
á tillögur íslendinga en lagt til að fimm hólf
íslenskir náms-
menn, einkum
á Norðurlönd-
um, hófumikla
áróðursherferð
fyrir málstað
íslendinga