Ný saga - 01.01.2000, Side 74

Guðmundur J. Guðmundsson
Mynd 7.
Við upphaf samn-
ingaviðræðnanna
í janúar 1976.
Geir Hallgrímsson
heilsar Harold
Wilson forsætis-
ráðherra Breta.
James Callaghan
utanríkisráðherra
er hugsi.
Megingalli
samningsins
gagnvart
íslendingum
var að í honum
fólst engin
viðurkenning
Breta á 50 mílna
fiskveiðiiögsögu
íslands
væru opin hverju sinni en eitt lokað. Bretar
töldu og að ef þelta yrði samþykkt myndi svo-
nefnd bókun sex32 falla úr gildi og lollalækk-
un Efnahagsbandalagsins á íslenskum fiski að
koma til framkvæmda.33 Ólafur Jóhannesson
féllst á að bera þetta tilboð undir ríkisstjórn-
ina og Alþingi.
Harðar umræður urðu um samninginn á
þingi og í fjölmiðlum og sýndist sitl hverjum.
Morgunblaðið og Vísir Iögðu áherslu á þátt
NATO í lausn málsins og hvöttu Framsóknar-
menn til að keyra málið áfram í ríkisstjórn-
inni, stjórnarandstaðan myndi tryggja fram-
gang málsins ef Alþýðubandalagið væri með
múður. Alþýðubandalagsmenn voru hins veg-
ar sáróánægðir með samninginn og töldu
hann ekki ganga nógu langt og reyndu að fá
nokkrum ákvæðum breytt, en án árangurs. Þó
fór svo að þeir greiddu atkvæði með samn-
ingnum á þeirri forsendu að hann tryggði lög-
sögurétt Islendinga innan 50 mílnanna og
takmarkaði veiðar afkastamestu fiskiskipa
Breta. Nokkrir þingmenn Sjálfstæðisflokksins
snerust gegn samningnum, töldu hann lélegan
og greiddu alkvæði gegn honum. Samningur-
inn var að lokum samþykktur með 53 atkvæð-
um gegn sex.
Helsti kostur samningsins fyrir íslendinga
var, eins og fram kom í umræðunum á þingi,
að afli Breta á íslandsmiðum minnkaði tals-
vert. Einnig voru íslendingar ánægðir með að
vera lausir við verksmiðjuskipin og slóru tog-
arana af miðunum. Megingalli samningsins
gagnvart íslendingum var að í honum fólst
engin viðurkenning Breta á 50 rnílna fisk-
veiðilögsögu íslands svo sem síðar álti eftir
að koma í ljós. Einnig reyndist afnám bókun-
ar sex tálsýn því enn var eftir að semja við
Vestur-Þjóðverja.
Útfærslan í 200 mílur
í umræðum á Alþingi um 50 rnílna samning-
inn lýstu sjálfstæðismenn yfir því að þeir
myndu beita sér l'yrir úlfærslu í 200 mílur um
leið og tækifæri gæfist. I ágúst 1974 mynduðu
Sjálfstæðisflokkur og Framsóknarflokkur
samsteypustjórn. Eitl af markmiðum hennar
var að stækka landhelgina í 200 mílur og hóf
hún þegar undirbúning að því.
í nóvember árið 1975 átti samningurinn
um 50 mílurnar að renna út og í júlí þá um
sumarið undirritaði Matthías Bjarnason sjáv-
arútvegsráðherra reglugerð um útfærslu
fiskveiðilögsögunnar í 200 rnílur frá og með
15. oklóber 1975. Þessi útfærsla gilti þó ekki
gagnvart Bretum því 50 mílna samningurinn
rann ekki út l'yrr en um mánuði síðar.
Eins og fyrr brugðust Bretar hart við lil
varnar hagsmunum sínum. Þess var getið hér
að framan að flest mikilvæguslu fiskimið
Breta við ísland voru innan við 50 mílurnar
og því skipti útfærslan í 200 mílur þá lillu máli
í sjálfu sér. Aðalatriðið var að hafa aðgang að
miðunum innan 50 mílnanna. Anthony Cros-
land, umhverfisráðherra Breta og þingmaður
fyrir Grimsby-svæðið, lýsti líka yl'ir því strax
um haustið að Bretar myndu fiska alveg upp
að 12 mílunum ef samkomulag næðist ekki
um veiðar þeirra.34 Matthías Bjarnason brást
harl við þessum ummælum og taldi þau tefla
samningaviðræðum sem þá voru fyrirhugaðar
um málið í tvísýnu.
Mörgum kom stefna Breta spánskt fyrir
sjónir. Þeir höl'ðu lýst sig fylgjandi 200 mílna
auðlindalögsögu á alþjóðavettvangi og í raun
tekið sér hana hvað varðaði olíulindirnar í
Norðursjó en höfnuðu hins vegar rétti Islend-
inga til að taka sér 200 mílna fiskveiðilögsögu.
Geir Hallgrímsson forsætisráðherra lét ekki
hjá líða að benda á þetta í viðræðum sem
hann átti við Harold Wilson forsætisráðherra
72