Ný saga - 01.01.2000, Qupperneq 75

Þorskar í köldu stríði
Breta og James Callaghan utanríkisráðherra
í júní 1975 þar sem reynt var að afstýra nýju
þorskastríði.35 Bretar lögðu eins og áður
áherslu á sögulegan rétt sinn til veiða á ís-
landsmiðum og bentu í því sambandi á úr-
skurð Alþjóðadómstólsins frá því í júlí 1974.
Markmið þeirra var áframhaldandi aðgangur
að miðunum með tvíhliða samningum við Is-
lendinga en þeir voru tilbúnir að sætta sig við
minni aflahlutdeild.36 Þeir gældu jal'nvel við
að auka aflahlutdeild sína á ný þegar ástand
fiskistofnanna hefði batnað.37
Árangurslausar samningaviðræður
Viðræðum var haldið áfram öðru hverju um
haustið. Fulllrúar Breta undir íorystu að-
stoðarutanríkisráðherrans Roys Hattersleys
beitlu mikilli hörku í samningaviðræðunum
og þegar nel'nd á vegum breska þingsins gerði
málið upp nokkrum árum síðar var Hatters-
ley harðlega gagnrýndur fyrir framgöngu
sína og ásakaður fyrir skilningsleysi á bágu
ástandi fiskistofnanna við Island og honum
kennt um hvernig fór. Bresku blöðin voru
ekkerl að skai'a ulan al' því gagnvart Hatt-
ersley og kölluðu framgöngu hans klúður
(blunder).38
Breska viðræðunefndin bauð Islendingum
m.a. upp á ívilnanir í viðskiptum innan Efna-
hagsbandalags Evrópu í staðinn fyrir veiði-
heimildir en Einar Ágústsson utanríkisráð-
herra sem var í forystu íslensku viðræðu-
nefndarinnar gaf lítið fyrir það og benli á
hvernig lil hafði tekist í þeim efnum í samn-
ingum 1973.
Á þessum l'undi var lögð fram skýrsla Haf-
rannsóknastofnunar um ástand fiskistofna á
íslandsmiðum. Fiskifræðingar Islendinga og
Breta fóru saman yfir forsendur skýrslunnar
og varð sameiginleg niðurstaða þeirra að
ástand fiskistofna við ísland væri alvarlegt og
ofveiði mikil. Þetta kom Haltersley mjög
á óvart og brást hann við með því að segja
að það þyrl'ti pólitíska ákvörðun í málinu. í
þessum viðræðum spurði Hans G. Andersen
Hattersley hvort hann væri tilbúinn til að
ræða um 100 þúsund tonna al'la en hann
kvað svo ekki vera, nefndi síðar 130 þúsund
tonn en dró svo í land með það. Einar Ágústs-
son nefndi hins vegar 50 þúsund tonn en
Hattersley hafnaði því að sjáll'sögðu.39
Átök á niiöunum og vaxandi
andstaöa viö NATO
Það er skemmst frá því að segja að samkomu-
lag náðist ekki og því hóf'st tíunda þorska-
stríðið sem svo er kallað. Það varð eins konar
endurtekning á átökunum 1972-73. íslensku
varðskipin klipptu trollin aftan úr bresku tog-
urunum og trufluðu þá á ýmsa lund en bresk
stjórnvöld brugðust við með því að senda
fyrsl dráttarbáta á miðin en þar sem reynslan
af þeim var lílið betri en í síðasta stríði leið
ekki á löngu þar til flotinn var sendur á vett-
vang, 25. nóvember 1975. Herskipin reyndu
el'tir föngum að verja togarana og gripu í
þeim tilgangi til ásiglinga og urðu báðir aðilar
l'yrir töluverðum skakkaföllum, bresku skipin
þó sýnu meiri vegna þess að þau voru þegar
öllu var á botninn hvolft ekki eins sterkbyggð
og íslensku varðskipin. Til að styrkja varð-
skipaflotann tók landhelgisgæslan nokkra
togara leigunámi og bjó þá úl lil átaka.40 Þeir
reyndust prýðilega og urðu freigáturnar fyrir
Mynd 8.
Roy Hattersley
aðstoðarutanríkis-
ráðherra Breta.
Bresku blöðin
kölluðu framgöngu
hans í samninga-
viðræðunum
klúður.
Mynd 9.
Baráttan á
Islandsmiðum.
Á myndinni t. v.
siglir bresk freigáta
i veg fyrir íslenskt
varðskip og eltir
það siðan uppi á
fullri ferð á mynd-
inni til hægri.
73