Ný saga - 01.01.2000, Side 95

„Fyrir þér ber ég fána ..
gerð fánans sem hún kynnti á félagsfundi.
Hversu vílt valdsvið iananefndar var þegar
kom að ákvörðun hel'ur sennilega verið
breytilegt og sarna gildir um valdsvið fána-
gerðarmannsins. Reykvískir verkamenn fóru
líkt að þegar þeir vildu eignast félagsfána árið
1911. Hins vegar var tilel'nið ekki stéttabar-
átta né stéttastjórnmál heldur hundrað ára
fæðingarafmæli Jóns Sigurðssonar. Að því
leyti var lilefnið að vísu þrungið ákveðinni
pólitískri merkingu.
Þegar rætt var um skrúðgönguna voru
menn ásáttir um að nauðsynlegt væri fyrir
félagið að hafa „flagg eða eitthvert merki í
fararbroddi“ til þess að leggja áherslu á að
Verkamannafélagið Dagsbrún væri þátt-
takandi en ekki aðeins verkamenn sem ein-
staklingar. Agreiningsefnið var hins vegar
hvaða grunnlit í'áninn ætti að hal'a. Um það
urðu miklar umræður, en niðurstaðan varð
sú að rauði liturinn skyldi verða litur félags-
ins, „sökum þess að hann væri um heim all-
an merkislitur jafnaðarmanna eða verka-
manna.“6
Fánanefndin lét síðan gera fyrsta í'ána Dags-
brúnar og greiddi fyrir verkið úr eigin vasa.
Fáninn frá árinu 1911 var nokkuð frá-
brugðinn síðari félagsfánum. Um handaband
hverfðist nafn félagsins Verkmannafjelagið
Dagsbrún á rauðuin grunni í dökkbláum
rannna. Handabandið er hið myndræna tákn
fánans og vísar til þess tilgangs félagsins að
efla og styrkja „bróðurlegan samhug“ verka-
manna. Hvorki er vilað hver hannaði né
saumaði þennan fyrsta fána Dagsbrúnar, en
lil hans var vel vandað og notast við dýrt silki.
Undir þessum fána gengu Dagsbrúnarmenn í
skrúðgöngu til þess að heiðra minningu Jóns
Sigurðssonar. Nokkru síðar brá Þjóðólfur upp
mynd al' hátíðarhöldunum þann dag:
Kl. IV2 síðdegis var múgur og margmenni
saman kominn á Austurvelli. Talið, að það
muni hal'a verið að minsta kosti um sjö
þúsundir, og hefur víst aldrei sést hér ann-
ar eins mannfjöldi saman kominn á einum
stað. Lagði hópur þessi allur al' stað í
skrúögöngu suður að kirkjugarði. Lúðra-
l'lokkur gekk í fararbroddi. Þar næst var
landstjórnin, konsúlar erlendra ríkja, al-
þingismenn, bæjarstjórn Reykjavíkur og
þeir er blómsveiga ætluðu að leggja á leiði
Jóns Sigurðssonar. Þar næst kom barna-
flokkur, barnaskólabörn og önnur börn,
líklega nær 1000 að tölu, þá Slúdentafé-
lagið, Iðnaðarmannafél., Verkmannafélag-
ið og ýmis önnur l'élög og skólar, og að síð-
ustu allir þeir, sem ekki tilheyrðu neinu al’
þessu. Hélt skrúðgangan el'tir Kirkjustræti
og Suðurgötu unz þeir, er blómsveiga
höfðu meðferðis, komu að kirkjugarðshlið-
inu. Gengu þeir þá úr röðinni, fóru inn í
kirkjugarðinn og lögðu blómsveigana á
leiði Jóns Sigurðssonar og konu hans.7
Um haustið ákvað félagsfundur að kaupa fán-
ann af nefndinni, en ekki er laust við að nokk-
urrar óánægju hafi gælt með hann vegna litar-
ins, sem ýmsir túlkuðu sem pólitíska yfirlýs-
ingu. Hugsanlega hefur hinn dökkblái rammi
ált að draga úr pólitískri tilvísun rauða litar-
ins í grunni, en ef svo var nægði það ekki til
þess að sefa andúð þeirra sem lásu erlendan
byltingarboðskap úr rauðum lit. Reyndar má
fullvíst telja að rauði liturinn hafi verið valinn
með hliðsjón af hinni alþjóðlegu hefð sem
hafði tengt hann baráttu verkalýðshreyfingar-
innar. Jafnframt ber að hal'a í liuga að tilurð
Dagsbrúnarl'ánans var eins þjóðleg og hugs-
ast gat, aldarafmæli Jóns forseta.
A aðalfundi 1913 komu óánægjuraddir upp
á yfirborðið og þar var bent á að félagsfund-
urinn sem tók ákvörðun um gerð fánans
þann 11. júní 1911 hal’i verið ólöglegur sakir
mannfæðar og þar að auki liel'ði félagsfundur
Mynd 5.
Skrúðgangan hélt
eftir Kirkjustræti
og Suðurgötu uns
þeir, er blómsveiga
höfðu meðferðis,
komu að kirkjugarðs-
hliðinu. Gengu þeir
þá úr röðinni, fóru
inn i kirkjugarðinn og
lögðu blómsveigana
á leiði Jóns Sigurðs-
sonar og konu hans.
Á þessari mynd er
skrúðgangan stödd
í Tjarnargötu á
bakaleið.
93