Íslenskt mál og almenn málfræði


Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2009, Page 238

Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2009, Page 238
236 Ritdómar hefur það áhrif hversu vel undirbúinn textinn er. Þannig eru þau form sem notuð eru í rituðu máli (þ.e. rituðum textum) og töluðu máli (töluðum textum) oft ólíks eðlis. I töluðu máli eru notaðar styttri og einfaldari setningar en á móti geta komið ýmiss konar blæbrigði í raddbeitingu og tónfalli. I rituðum textum eru setningar gjarna lengri og flóknari en þótt greinarmerkjasetning sé stundum til gagns er oft erfiðara að koma til skila fínni blæbrigðum í hlutverki og hneigð þess sem sagt er. I þessum bókarhluta er sérstakur kafli, afar þarfur, sem bendir á nytsemd orð- ræðugreiningar í skólastarfi. Þar er talað um „skólamálfræði" sem einhvers konar andstæðu við orðræðugreiningu og samtalsgreiningu og er þá skólamálfræðinni lýst þannig að hún líti „á tungumálið sem kerfi og beinist fyrst og fremst að ytra byrðinu ef svo má segja“ (bls. 39) og „láti sig ekki varða hlutverk þeirra eininga sem nemendur greina“ (bls. 40). Hér er reyndar spurning hvort verið sé að hengja bakara fýrir smið, því það sem hér er kallað skólamálfræði minnir á lýsingu á þeirri gerð málgreiningar, í átt við strúktúralisma eða málkunnáttufræði í anda Chom- skys, sem ýmsir forsvarsmenn samtalsgreiningar hafa helst gagnrýnt. Skóla- málfræði er einfaldlega sú málfræði sem kennd er í skólum og er kannski eins mis- jöfn og skólarnir eru margir. Skólamálfræðin (les: formsinnuð málfræði) er sögð nálgast textann neðan frá, frá hinu smáa til hins stóra (e. bottom up) en sú sýn sem hér er lýst (og mælt með) er frá hinu stóra til hins smáa. Hvað sem um þetta má segja og hvor sýnin sem er betri, ef gera ætti upp á milli, þá virðist það hverju orði sannara að ekki sé vanþörf að huga að einmitt þessu víðara sjónarhorni í skólastarfi. Og enn frekar er ástæða fyrir þá sem fást við menntun kennaranema að huga að þessu. Það hlýtur því að teljast afar þarft að þessum þáttum sé sinnt í kennara- menntun enda mun bókin ekki síst skrifuð með það í huga. Boðskipti eru (að menningarhlutverki og samfélagslegu gildi ólöstuðu) frumhlutverk tungumálsins og mikilvægt er að kennarar séu meðvitaðir um það. Það er ekki síður nauðsynlegt að þjálfa ungdóminn í boðskiptum en að kenna þeim um eðli málkunnáttu og gildi tungunnar sem þjóðareignar og fjöreggs eða hvort tilteknar einingar málsins flokkist sem samtengingar eða fornöfn. 4. Texti Annar hluti bókarinnar ber, eins og áður segir, yfirskriftina Texti og textagreinmg. I upphafi er gerð tilraun til að skýra hvað texti er. Því er lýst að orðið tengist vefnaði en svo segir orðrétt (bls. 50): „Merkingarbært mál er sett saman úr ein- ingum, þ.e. orðum sem raðað er upp eftir ákveðnum grundvallarreglum sem þó veita talsvert frelsi og á þennan hátt myndast nokkurs konar orðavefur." Hér er býsna heppilega að orði komist því að ef gefa ætti skilgreiningu á því hvað texti er með íslenskum orðum er það einmitt merkingarbart mál. Því að eitt af því sem virðist vera skilyrði fyrir því að eitthvað sé kallað texti er að það flytji merkingu og hafi að geyma skilaboð. Setning og orð verður aldrei texti nema þeim sé léð ein-
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168
Page 169
Page 170
Page 171
Page 172
Page 173
Page 174
Page 175
Page 176
Page 177
Page 178
Page 179
Page 180
Page 181
Page 182
Page 183
Page 184
Page 185
Page 186
Page 187
Page 188
Page 189
Page 190
Page 191
Page 192
Page 193
Page 194
Page 195
Page 196
Page 197
Page 198
Page 199
Page 200
Page 201
Page 202
Page 203
Page 204
Page 205
Page 206
Page 207
Page 208
Page 209
Page 210
Page 211
Page 212
Page 213
Page 214
Page 215
Page 216
Page 217
Page 218
Page 219
Page 220
Page 221
Page 222
Page 223
Page 224
Page 225
Page 226
Page 227
Page 228
Page 229
Page 230
Page 231
Page 232
Page 233
Page 234
Page 235
Page 236
Page 237
Page 238
Page 239
Page 240
Page 241
Page 242
Page 243
Page 244

x

Íslenskt mál og almenn málfræði

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Íslenskt mál og almenn málfræði
https://timarit.is/publication/832

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.