Vera - 01.04.2001, Blaðsíða 41

Ársfundur InterAction í
Helsinki í fyrra. I félaginu
eru þrjár konur; Vigdís,
Hanna Suchocka, fv.
forsætisráðherra Póllands,
(við hlið Vigdísar) og
Kazimiera Prunskiene, fv.
forsætisráðherra Litháens.
Niðurstöður miðast við heill alls mannkyns
Siðferðisnefndin er Vigísi afar hugleikin og henni
finnst hún vera farin að sjá árangur af starfinu. „Mér
finnst þetta eins og lest sem er farin að bruna," segir
hún og vill koma boðskapnum að sem víðast. „Mig
dreymir um að það verði gefnir út þæklingar á sem
flestum tungumálum, aðgengilegar litlar bækur sem
auðvelt er að lesa og skilja."
Vigdís er með skrifstofu í höfuðstöðvum UNESCO
í París og þangað fer hún að minnsta kosti einu sinni
í mánuði. Þess á milli er hún í stöðugu sambandi við
samstarfskonu sína, Chantal Ralaimihoatra, sem er
mikilsvirtur lögfræðingur og hennar hægri hönd ytra.
Og Chantal hringir einmitt í miðju samtali okkar og
þær ræða starfið f nokkra stund. Á meðan melti ég
það sem Vigdís hefur sagt mér, blaða í kynningarbæk-
lingi nefndarinnar - og finnst talsvert til koma. Þetta
eru jú málefni sem koma okkur öllum við enda stend-
ur einfaldlega Shared Responsibilities á forsíðu bæk-
lingsins - sameiginleg ábyrgð. Hér á íslandi eru varla
margir sem velta fyrir sér vatnsvandamálum heimsins
en hitt allt snertir okkur beinlínis; geimruslið, njósn-
imar, internetið ...
Tungumálasendiherra
Vigdís er þekkt fyrir að bera hag íslenskrar tungu fyrir
brjósti og nú lætur hún til sín taka í víðara samhengi.
Hún er virkur þátttakandi í Evrópska tungumálaárinu
sem nú stendur yfir auk þess sem hún er velgjörða-
sendiherra tungumála (Goodwill Ambassador of
Languages) UNESCO. Hún segir að sér hafi vafalaust
hlotnast þetta embætti vegna þess hve mikið hún
hefur talað um menningu og tungu smáþjóða á ferli
sínum. Þar hefur hún gjarnan tekið mið af íslandi og
því að vera íslendingur. Þetta hefur aftur leitt til þess
að henni hefur verið boðið að koma á ráðstefnur og
tala um hvernig varðveita bæri tungumála- og menn-
ingarlegan margbreytileika (cultural diversity).Vigdfs
kveðst hafa mikla ánægju af þessu embætti sínu, hef-
ur ferðast vfða og séð hvernig tungumálið getur sam-
einað - og sundrað. „Ég hef til dæmis verið í Baska-
landi þar sem menn eiga í vök að verjast með gamla
baskamálið bæði vegna áhrifa frönsku, spönsku og
ensku í sjónvarpi og á internetinu. Og þegar þjóðir,
eins og t.d. Indíánar í Mexíkó, finna að tungumálið er
að riðlast í samfélagi þeirra verða þær árásargjarnar.
Þeim finnst þær vera að týna sálfsmynd sinni og byrja
að verja hana og grípa þá oft til vopna og skæruhern-
aðar. Þá þarf að finna friðarferli. Þess vegna er til
verkefnið LINGUAPAX (sem þýðir tunga og friður).
LINGUAPAX er ætlað að ljúka upp augum manna fyrir
því að það eru mannréttindi að fá að tala eigið
tungumál og hvetur jafnframt til þess að læra annað
tungumál til að auka skilning á ólíkum menningar-
heimum."
Vigdís segir að íslensk tunga sé í miklu meiri
hættu en við gerum okkur grein fyrir. Viðskiptamálið
verður æ enskuskotnara og börnum er orðið tamt að
sletta á ensku. Þau éta upp heilu setningarnar úr
sjónvarpinu án þess að hafa skilning á málinu. Vigdís
hræðist það líka hve mikið er gert af þvf að nota sjón-
varpið fyrir barnfóstru. „Þetta eyðileggur mikið sjálfs-
mynd þess sem er að vaxa upp. Ef einstaklingur hefur
ekki eigin tungu, styrkleika hennar og góðan orða-
forða, kunni að beita munninum f framburði, þá getur
hann orðið undir í lífinu seinna. Ég er alltaf að passa
að það sé ekki of mikið opið fyrir sjónvarpið nálægt
barnabarninu mínu. Hún er ekki nema eins árs en
hún starir á þennan skjá því hann er svo litríkur. Svo
er það barnaefnið í sjónvarpinu. Þar er öfgakennt
mál. Það er með röddum sem ekki eru eðlilegar, þar
er ýmist skrækt eða hummað eða hohoað, ekki talað
eðlilega. Það er talað eitthvað sem á að vera sniðugt
fyrir börn. En það er ekki uppá það allra besta fyrir
bernskuna." Vigdís vitnar til rannsókna sérfræðinga
máli sínu til stuðnings og segir að nútíma fæða skipti
líka máli þegar kemur að tungumálinu. „Þessi mjúka,
auðtuggna fæða - hakkað kjöt og hvers kyns tilbúinn
matur - veldur því að vöðvarnir sem notaðir eru til
þess að tala, grípa utan um orð og tala skýrt mál,
þroskast ekki sem skyldi." Það skiptir miklu máli segir
Vigdís að kunna tungumálið vel, geta beitt því og
komið fyrir sig orði. „Vegna þess hve tungumálið er
sterkt atriði í samskiptum manna þá finnur sá sem
ekki getur beitt fyrir sig tungumálinu sig vanmáttugan
og honum getur verið ýtt til hliðar ef hann kemur ekki
fyrir sig orði. Við megum gæta okkar vel á Norður-
löndunum því að við höldum að tungumál okkar séu
ekki f neinni hættu," segir Vigdís og þendir á að nú
séu um 6000 tungumál töluð í heiminum. Talið er að
helmingur þeirra sé að víkja.
41