Vera - 01.04.2001, Page 61

Nýbúi! Af hverju á alltaf
að kalla okkur „nýbúa"?
Þótt ég búi hér í tuttugu
ár þá á samt endalaust
að kalla mig nýbúa.
Reyndar vildi ég vinna á leikskóla til þess að koma
dóttur minni inn. Það segir einhversstaðar að ef barn
talar tvö eða fleiri tungumál þá séu þau í forgangs-
hópi. Dóttir mín talar þrjú tungumál, íslensku, fil-
ippísku og ensku. En þá var mér sagt að forgangurinn
gilti ekki fyrr en barnið væri þriggja ára. Leikskólaald-
urinn er tvö ár en tvítyngd börn fá ekki forgang fyrr en
þau eru orðin þriggja. Þar með hafa þau ekki forgang.
Forgangur þýðir að barnið kemst inn strax."
Lagafrumvarpið um innflytjendur
óásættanlegt
SegSu mér meira af mannréttindasamtökunum
sem þú ert í.
„Þetta eru fjölþjóðleg samtök, þar eru íslendingar og
fólk frá Asíu og Afríku. Það er ekki mikið um að Evr-
ópubúar taki þátt. Það eru t.d. ekki margir frá Pól-
landi eða gömlu lúgóslavíu. Ég og maðurinn minn
vorum meðal stofnfélaga og hann hefur verið mjög
virkur, sjálf á ég erfiðara um vik vegna tungumálsins.
Ég skil meira en ég get talað en það er samt ákveðin
hindrun. Samtökin beita sér fyrst og fremst á lagalega
sviðinu. Þannig er grundvallaratriði að fá lög um rétt
innflytjenda. Ef lögin eru til staðar þarf bara að
tryggja að þeim sé framfylgt. Eins og ástandið er í
dag er þetta allt svo tilviljunarkennt. Einn fær eitt-
hvað en ekki sá næsti. Og það er bara tilviljun sem
ræður. f núgildandi lögum fær fólk rétt til vinnu þegar
það giftist íslendingi. Það er hinsvegar mjög óljóst
hvað gerist ef fólk skilur innan þriggja ára eða eitt-
hvað annað kemur upp á, t.d. dauðsfall. En við erum
að reyna að fá það á hreint í lögunum að einstakling-
urinn haldi sínum rétti. Núna liggur fyrir þinginu nýtt
lagafrumvarp um innflytjendur. Okkar sérfræðingar
fullyrða að lögin séu algjörlega óásættanleg. Dæmi
um misrétti þar er að ef útlendingur ætlar að giftast
Islendingi þá þarf hann eða hún að fá allskonar papp-
>ra og gögn send frá heimalandi sínu, sem oft getur
verið mjög flókið ferli. íslendingar eru hinsvegar
aldrei krafðir um slíka pappírsvinnu.
Og svo er það tungumálið. Þessi ofuráhersla á að
læra íslensku. Auðvitað þurfum við að læra tungu-
málið ef við ætlum að búa í landinu. Það gildir alls-
staðar. En að setja það í lög að útlendingar séu
skyldugir til að læra íslensku - það er allt annar hlut-
ur. Hvar annars staðar myndir þú sjá slík lög? Og það
er ekki eins og okkur sé þá boðið upp á ókeypis
kennslu. Nei, við þurfum sjálf að kosta tungumála-
námið. Þannig að kvöðin er öll á okkur, ríkið setur
bara lögin en tekur ekki á sig neina ábyrgð á móti. Ég
var einu sinni í strætó og bað um skiptimiða. Fram-
burðurinn var ekki mjög góður svo ég endurtók: miða
Þá sagði bílstjórinn: „Þú verður að læra íslensku af
því að þú býrð á íslandi." Og ég svaraði: „|á, ég bý hér
en ég tala ensku, og þú líka, og þú skildir mig." Ég
veit ekki, við erum bara svo oft látin finna fyrir því að
við séum „annars flokks fólk". Auðvitað er ég ekki
annars flokks manneskja en þetta er eitthvað sem við
erum svo oft látin fá á tilfinninguna. Sumir líta á
mann sem „trash" (rusl). Hvers vegna veit ég ekki. Ég
borga mína skatta hér og er fuilgildur borgari."
Agaleysi ó íslandi
Hvað með injbúa hugtakið?
„Nýbúi! Af hverju á alltaf að kalla okkur „nýbúa"? Þótt
ég búi hér í tuttugu ár þá á samt endalaust að kalla
mig nýbúa. Hvað er nýbúi? Það eru ekki allir innflytj-
endur nýbúar. Það erum bara við sem lítum öðru vfsi
út, erum með kolsvart hár. Við erum kölluð nýbúar til
þess að hægt sé að skilja okkur frá heildinni. Ég upp-
lifi þetta stundum þegar ég er úti með dóttur minni
og krakkar spyrja: „Er hún útlendingur?" Ég vil ekki að
fólk kalli hana útlending. Hún er íslendingur, fædd
hér og uppalin. En orðið nýbúi á sér djúpar rætur, við
verðum alltaf kölluð nýbúar. Það er ekkert annað al-
mennilegt hugtak til. Mér finnst orðið „fjölmenningar"
miklu betra hugtak. fsland er að verða fjölmenningar-
samfélag. "
Eitthvað að lokum?
„|á, ég vona að sá tími muni koma að það verði ekki
litið á okkur sem annars flokks borgara. Kannski
breytist það ekki með þessari kynslóð en vonandi
þeirri næstu. En til þess að það geti gerst verður að
breyta uppeldinu. Uppeldi íslenskra barna er mjög
ólíkt því sem þekkist á Filippseyjum. Ef þú ert kennari
á Filippseyjum þá nýtur þú virðingar. Fimm ára börn
bera viðringu fyrir þér, þau jafnvel óttast þig. En hér
er viðhofið: „Ég get allt, ég kann allt, ég þarf ekki að
bera virðingu fyrir neinum." Þetta er menningarmun-
ur. Það má ekki sífellt vera að staglast á því að ísland
sé besta land í heimi og íslendingar séu mestir og
bestir. Ef þetta er það sem börnin heyra alla tíð þá
fara þau að trúa að það sé rétt. Þau hugsa: „)á, við
erum þau bestu í heimi, það hlýtur þá að þýða að allt
annað fólk sé annars, eða þriðja flokks."
En breytingar gerast ekki af sjálfu sér. Þetta verður
að byrja í undirstöðunni - fjölskyldunni."
O