Vera - 01.06.2003, Blaðsíða 52

Sigrún Gunnarsdóttir
/ HEILSA
Uppsprettur heilbrigðis
»Verkefni kennara, ráðgjafa og stjórnenda er oft á tíðum hvatning og
leiðsögn við leitina að sannleikanum; leitina að sannleikanum um
bestu þekkingu, bestu leiðir til úrbóta og bestu leiðir til að stjórna og
reka fyrirtæki. Á svipaðan hátt er það verkefni ráðgjafa á sviði heil-
brigðismála, s.s. lækna, hjúkrunarfræðinga, sjúkraþjálfara og sálfræð-
inga, að hjálpa okkur við að finna sannleikann um heilsu okkar, ástand
hennar oq leiðir til að styrkja hana eða bæta.
hlutina er nær sannleikanum og líklegri til að njóta lífs-
gæða, eins og rannsóknir Antonovskys hafa sýnt.
Kenning Antonovskys er víða til grundvallar uppeldis-
stefnum og vinnuverndarstarfi þar sem fólk er styrkt til að
ná yfirsýn, skerpa skilning, viðráðanleika og að sjá merk-
ingu verkefnanna. Fróðlegt er að heyra útlistanir á því
hvernig skerpa má yfirsýn barna með því að leggja áherslu
á jafnvægi örvunar og umhyggju. Með hæfilegri örvun og
áskorunum lærir barnið að takast á við ný verkefni um leið
og umhyggjan er ífyrirrúmi. Þannig er sýntfram á að skiln-
ingur styrkist, barnið ræður betur við verkefnin og skilur
betur tilgang verkefnanna. Þetta leiðir síðan til yfirsýnar
sem er kjarninn í salutogenesis. Uppeldisaðferðum af
þessu tagi má lýsa sem ástríkum aga eða styrkjandi stjórn-
un þegar fullorðnir eiga í hlut. Styrkjandi stjórnun er merki
farsælla stjórnenda sem grundvallast á frelsi einstakling-
anna og tækifærum þeirra til að njóta eigin hæfileika und-
ir styrki stjórn leiðtoga.
4*
Um leið og við samþykkjum slíka ráðgjöf fer oftar en ekki
sjálfkrafa af stað keðja afneitunar og afsakana sem hindra
að sannleikurinn taki sér bólfestu í hugum okkar og gegni
þar áhrifamikilli stöðu. I stað þess að fagna orðum sann-
leikans rekum við áfram umvafin hálfum sannleika og
höldum áfram að fara yfir strikið eða undir það varðandi
hollustu og góða hætti. Sannleikurinn er oft sár og kallar
stundum á fórnir og nýja forgangsröðun. Með þrautseigju
og þolinmæði, umburðarlyndi og ástríki tekst þetta nú oft-
ar en ekki og þá Ijúkast upp orðin um að sannleikurinn
geri okkurfrjáls.
Að hafa yfirsýn
Sjálfsþekking og þjálfun styrkir öryggið og skerpir skilning
og yfirsýn. Með yfirsýn sjást tækifærin sem leynast á bak
við hindranir og eigin styrk og í Ijós kemur innri kraftur
heilbrigðisins sem frussast fram eins og kraftmikill foss
sem á sér engin takmörk. Þennan innri kraft kallar Aron
SÁ/SÚ SEM SKILUR OG RÆÐUR VIÐ HLUTINA ER NÆR
SANNLEIKANUM OG LÍKLEGRI TIL AÐ NJÓTA LÍFSGÆÐA,
EINS OG RANNSÓKNIR ANTONOVSKYS HAFA SÝNT
Antonovsky „salutogenesis" þar sem saluto vísar til heil-
brigðis og genesis til uppruna og mætti því kalla upp-
sprettur heilbrigðis. Einkenni salutogenesis er að sá hinn
sami hefur yfirsýn sem Antonvsky kallaði „sense of coher-
ence". Yfirsýnin hefur síðan á sér þrjú aðalmerki; skilning,
viðráðanleika og merkingu. Þannig erum við aftur komin
að hlutverki sannleikans. Sá/sú sem skilur og ræður við
Uppspretturnar eru innra með okkur
Heilbrigðið verður til á meðan við erum upptekin við önn-
ur störf, svo talað sé á nótum John Lennon. Heilbrigðið
verðurtil í skólanum, í vinnunni og heima hjá okkur. Heil-
brigðið verður til í erli hversdagslífsins þó afmarkaðar
stundir til heilsuræktar séu gulls ígildi. Hvernig tekst okkur
að flétta saman verkefnalista hversdagslffsins þannig að
uppsprettur heilbrigðis fái tækifæri til að renna fram og
efla vellíðan okkar og lífsgæði? Ein leið til þess er að með-
taka þann sannleika að við erum frjáls í aðstæðum okkar, i
huga okkar og hugsunum og halda síðan áfram leitinni að
sannleikanum með ráðgjöf, stuðningi, örvun og um-
hyggju. Við sjálf erum þau sem dæmum um hvað við vilj-
um og hvers við erum megnug. Þrátt fyrir hindranir og lík-
amlegar takmarkanir má njóta lífsgæða svo að ótrúlegt
virðist. Hversu oft njóta ekki sjúkir og fatlaðir stundanna a
dýpri og merkingarbærri hátt en oft er hjá hinum sem allt
hafa? Uppsprettur heilbrigðis og vellíðunar eru innra með
okkur. Verkefni okkar er að virkja eigin vilja og sköpunar-
mátt og grípa tækifærin, stór og smá, til að hlúa að heils-
unni og þeim gæðum sem okkur eru gefin.
52/3. tbl. / 2003 / vera