Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1960, Qupperneq 8

38
TlMARIT VPl 1960
árunum með þeim árangri, að á timabilinu frá 1944
til 1958 eykst lengd akfærra vega á landinu tvisvar og
hálfum sinnum, úr 4400 km. í 10700 km.
Aðgang að síma hafa flestir landsbúar og afnot af
hitaveitu um 50 þús. o. s. frv.
Vegna örar fólksfjölgunar og lélegra bygginga frá
fyrri tímum hefur núlifandi kynslóð orðið að byggja
yfir sig sjálf að verulegu leyti. Tæknilegar framfarir í
byggingariðnaði hafa vissulega verið verulegar, en þó
hefur vélvæðing í þessari grein ekki orðið eins útbreidd
og vænta hefði mátt, skipulagi byggingarstarfseminnar
í mörgu áfátt og raunveruleg rannsóknarstarfsemi hefur
verið lítil sem engin. Hefur þetta m. a. komið fram í
tiltölulega hærri húsnæðiskostnaði hér en í öðrum lönd-
um.
Á síðari árum er i vaxandi mæli stefnt að því að
framleiða efni og hluta til bygginga í verksmiðjum og
virðist mega vænta góðs af þeirri stefnu, bæði hvað
snertir gæði bygginga, bætt skipulag byggingarstarfsem-
innar og kostnað, svo framarlega, sem framleiðslutækin
nýtast til fulls.
Nokkrir opinberir aðilar hafa fært sér í nyt þjónustu
norsks hagræðingarfirma. Hefur ábótarvinna við línu-
lagnir á vegum Rafmagnsveitna ríkisins t. d. þannig ver-
ið skipulögð með aðstoð hagræðingarsérfræðinga.
Þessi lýsing á tæknilegri þróun hér á landi síðustu
áratugi verður látin nægja, en í þess stað vikið að hinni
þjóðhagslegu hlið málanna.
Fjármagn, vinnuafl og framleiðni.
1 því skyni að kanna framleiðni eða nýtingu fjár-
muna og vinnuafls í nokkrum greinum hafa nokkrir
verkfræðingar reiknað út stuðla (s og fv) þar að lút-
andi, í fyrirtækjum eða atvinnugreinum, sem þeir starfa
í eða hafa aðgang að. Aðrir stuðlar (fF og vF) hafa
verið reiknaðir út til frekari fróðleiks. Stuðlarnir skil-
greinast þannig:
V—(R + A)
f _V— (R + A)
--' T-.
X 100
s = STOFNFJÁRSTUÐULL
F = f jármunir
V = verg árleg framleiðsla
R = notaðar, aðkeyptar
rekstrarvörur
A = afskriftir (fyrning)
V— (R + A) =nettó vinnsluvirði
f ___ FRAMLEIÐNI
F — FJÁRMUNA
(hlutfall marg-
faldað með 100
til að fá þægi-
lega stærð)
Dæmi um útreikning stuðia
VÉLSMIÐJAN STUÐLABERG
Framleiðsla: Bátavélar
Starfsár 1960
Tölulegar uppl.:
SKÝRINGAR:
F = Fjármunir:
þús. kr.
Byggingar 1500
Vélar og tæki
v/framl. 1200
önnur áhöld,
bifreið, skrif-
st.vélar o.fl. 200
Birgðir 600
F = 3.500
Hér þarf að finna raunveruleg
meðalverðmæti þeirra fjármuna
einna, sem notaðir eru vegna
framleiðslunnar, sem til athug-
unar er. Ekki má blanda öðrum
saman við.
Brunabótamat, bæði eigin hús-
næðis og húsnæðis, sem tekið
er á leigu vegna framleiðslunnar.
Brunabótamat eða áætl. endur-
kaupsverð.
Brunabótamat.
Hráefni, hálf- og fullunnar vör-
ur á kostnaðarverði.
Fjármunir samtals.
V zz= Verg árl. framl.
V = 3.200 þús. kr.
R = Notaðar, að-
keyptar rekstrarv.
þús. kr.
Rekstrarvara 1.200
Viðhaldsvara 100
Viðhaldsþjón. 35
Þjónusta
v/reksturs 65
Athuga þarf að ekki má blanda
óskyldum framleiðsluvörum, við-
gerðum o. þ. h. saman í útreikn-
ingi stuðla.
Utsöluverð framleiðslu að frádr.
öllum veltusköttum.
Sé um útreikning og saman-
burð stuðla fyrir mism. ár að
ræða með mism. gengi þarf að
taka sérstakt tillit til þess.
Efni, umbúðir, olía, rafm. o. fl.
Varahlutir o. fl.
R = 1.400
A = Af skriftir
þús. kr.
Bygg'. 4% 60
Vélar, tæki 5% 60
Annað 5
Hér þarf að áætla raunverul.
afskriftarþörf útfrá endingar-
tíma vegna aldurs, tæknil. breyt-
inga o. s. frv.
_V—(R + A)
v N
_ FRAMLEIÐNI
VINNUEININGAR
N = Fjöldi vinnuára
_ VINNUEININGAR-
~ FJÁRMAGN
Dæmi um útreikning stuðlanna, er í nœsta dálki.
Þessir stuðlar munu ekki þurfa ýtarlegra skýringa
við. Augsýnilega miðast hver þeirra að öllu leyti við
rekstur fyrirtækis, atvinnugreinar eða -vegar, eða jafn-
vei þjóðarbús, eitt og sama árið. Því lægri sem (s) og
(vF) eru, því hagstæðari eru þeir að öðru jöfnu, en hið
gagnstæða gildir um (fF) og fv).
Til samanburðar við stuðla þá, sem fara á eftir hefði
verið æskilegt að hafa samsvarandi stuðla sömu fyrir-
tækja eða framleiðslugreina frá eldri tíma, en því mið-
A = 125
N = fjöldi vinnuára
N= 15
STUÐLAR:
Samanlagður klst.-, viku- eða
mánaðafjöldi allra starfsmanna,
sem vinna við framleiðsluna og
stjórn hennar deiit með normal
vinnuári í sömu einingum.
3500
= z„„= =2.1
V—(R+A) 3200—(1400 + 125) ~1675
fF— V t_A) X 100 = X 100 = JL x 100 = 47.6
F s 2,1
f_ V—(R +A) _ 1.675.000 , .
fv— N---------- 15 —112 (þus. kr.)
F-----N ' 15 — 234 þus..kr.