Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1960, Side 23

TlMARIT VFI 1960
53
Islandi, og eykur hina erlendu skuldabyrði umfram það
sem þyrfti að vera.
Hvaða greinar á að ef'lu ?
Sú spurning er að sjálfsögðu oft rædd, i hvaða greinar
þjóðarbúskaparins eigi að leggja það fjármagn, sem
handbært er hverju sinni. Hvaða greinar þjóðarbúskap-
arins á að efla? Hér er rétt að hugleiða enn einu sinni,
hvað það er sem við erum i raun og veru að sækjast
eftir.
Þegar við kaupum nýjan vélbát, sem tæknilega er
eins og þeir sem fyrir eru, og gerum hann út við hlið-
ina á öðrum samskonar vélbátum, þá aukum við að
sjálfsögðu þjóðartekjurnar. Ef um fólksfjölgun er að
ræða, þá stækkar þjóðarbúið, þjóðarbúskapurinn. Það
þarf ekki að taka verkafólk frá öðrum atvinnugreinum.
Aukning verkafólksins gerist með aukningu mannfjöld-
ans. En við sjáum strax, að ekki er hægt að greiða
verkamönnum, sem eiga að vera á þessum nýja vélbát,
neitt hærra kaup heldur en öðrum verkamönnum í land-
inu. Tilkoma hins nýja vélbáts þýðir ekki aukin afköst,
aukna framleiðni, aðeins aukna framleiðslu. Afköstin
eru þau sömu og hjá öðrum sem nota samskonar skip
til veiða. Það hafa ekki orðið neinar framfarir að þessu
leyti. Lífskjör þjóðarinnar, eins og við orðum það venju-
lega, hafa ekkert batnað. Það hefur verið komið í veg
fyrir atvinnuleysi, annað ekki.
Tökum hinsvegar einhverja verksmiðju og endurnýjum
í henni vélakostinn. Hún framleiðir, skulum við segja,
ekkert meira en áður. En vegna nýrri og afkastameiri
véla kemst hún af með færri verkamenn. Með betri tækj-
um framleiða færri verkamenn nú jafnmikið og áður.
Framleiðnin hefur aukizt. Lífskjör þjóðarinnar hafa
batnað. Að öðru óbreyttu mundi kaupgjaldið í landinu
hækka, eða, við sama kaupgjald, kaupmáttur launanna
myndi vaxa. Sé varan seld á sama verði og áður, þá er
nú hægt að greiða hærra kaup. Sé verð vörunnar lækk-
að, þá er ekki hægt að greiða hærra kaup, en neytend-
urnir fá bætta afkomu með því að fá vöruna á lægra
verði.
I öðru tilfellingu er þvi um að ræða aukningu þjóð-
arframleiðslunnar. 1 hinu tilfellinu er um að ræða aukn-
ingu þjóðarframleiðninnar. 1 báðum tilfellunum er um
að ræða tilkomu nýrra framleiðslutækja. En áhrifin á
lífskjör þjóðarinnar eru alls ekki hin sömu.
1 báðum þeim tilfellum, sem ég hef rætt um hér að
framan, hafa verið keypt ný atvinnutæki, keyptar inn
nýjar vélar. Það hafa orðið framfarir í vélvæðingunni,
mætti segja. Sé full atvinna, myndu menn sjálfsagt hafa
meiri áhuga fyrir þvi tilfellinu, þar sem um er að ræða
framleiðniaukningu, þ. e. a. s. endurnýjun vélakosts i
fyrirtækjum sem þegar eru í rekstri, Þegar um væri að
ræða atvinnuleysi, myndum við hinsvegar hafa mikinn
áhuga fyrir hinu tilfellinu. Framleiðslutæki er tekið i
notkun til viðbótar þeim framleiðslutækjum, sem fyrir
eru, þótt framleiðni hins nýja sé ekki meiri en hinna,
sem fyrir eru, og framleiðniaukning þvi engin. I þvi
tilfelli fá fleiri verkamenn atvinnu en áður, en við ó-
breytt kjör.
Ég minntist líka á það, að í því tilfellinu þar sem
á sér stað framleiðniaukning, þar getur sú framleiðni-
aukning valdið bættum lífskjörum annaðhvort á þann
hátt, að verkamennimir, sem vinna að framleiðslunni,
fái hærra kaup, en varan seljist á sama verði og áður, eða
þá að þeir fái óbreytt kaup og varan seljist á lægra
verði. En þá fá allir neytendur hlutdeild í framförun-
um og bættum lifskjörum. En það má segja að þetta
dæmi sýni einnig að þeir eiga mikilla hagsmuna að gæta,
sem vinna í öðrum framleiðslugreinum, heldur en þar,
sem framfarirnar verða. Þó að við vinnum i framleiðslu-
grein þar sem framleiðnin er óbreytt, geta lifskjör okkar
samt batnað, vegna þess að annars staðar í atvinnulif-
inu á sér stað framleiðniaukning. En án framleiðniaukn-
ingar verður enginn bati á lífskjörunum, þ. e. a. s. án
framleiðniaukningar hjá okkur sjálfum eða framleiðni-
aukningar hjá öðrum, t. d. erlendis. Verði aukning á
framleiðni i matvælaframleiðslu erlendis, þá kaupum
við matvörurnar, sem við flytjum inn, ódýrar en áður,
verzlunarkjörin batna, eins og við segjum. Við fulla at-
vinnu er þá ekki nema um eina uppsprettu að ræða að
bættum lífskjörum. Hún er aukin framleiðni innanlands
eða utan.
Þetta má einnig orða á annan hátt. Meðan lífskjörin
eru lökust og við erum fátækust, fer meginþorri tekn-
anna í það að kaupa brýnustu lífsnauðsynjar og þá auð-
vitað fyrst og fremst til matvælakaupa. Þjóðir eru til,
þar sem svo að segja allt, sem til fellur sem tekjur, tekur
á sig mynd matvæla. Framleiðsla þessara þjóða er þá
auðvitað fyrst og fremst matvæli og fátt eitt annað.
Þjóðir eru til þar sem um 90% framleiðslunnar eru mat-
væli. En eftir því sem framleiðnin vex, eftir þvi fer
minni hluti af tekjunum til matvælakaupa. Við getum
þá hugsað okkur að tekjuaukningin gerist á þann hátt,
að það verði framleiðniaukning í öðrum greinum heldur
en matvælaiðnaðinum, verkafólkið fær hærra kaup, get-
ur þess vegna keypt meira af iandbúnaðarafurðum og
matvælum en áður, á sama verði, eða að þetta gerist á
þann hátt að verkafólkið fær óbreytt kaup, en getur nú
keypt meira af vörum öðrum en matvælum, vegna þess
að þær hafa lækkað í verði.
En það er lika hægt að hugsa sér þessar framfarir
á annan hátt, og það er að það verði framleiðniaukning
i matvælaframleiðslunni. Landbúnaðarverkamaðurinn af-
kastar tvöföldu á við það sem hann gerði áður, eftir að
búið var að draga frá kostnaðinn af aukinni tækni. Ef
hans lífskjör ekki breytast neitt, mundi verðið á land-
búnaðarvörunum lækka um helming. Við fáum jafn-
mikið af matvælum og áður, en þurfum ekki að borga
nema t. d. helming fyrir þau. Neytendurnir geta nú
fengið matvæli sín keypt á helmingi verðs, miðað við
það sem áður var. Ef þeir kaupa sama magn matvæla
og áður, þá hafa þeir miklu meira en áður til annarra
nota. Lífskjörin stórbatna hjá þeim. 1 þessu tilfelli
hafa þá framfarirnar gerzt á þann hátt, að framleiðnin
í framleiðslu matvælanna hefur aukizt.
Nú gerist þessi þróun i reyndinni auðvitað þannig,
að það verður á sama tírna framleiðniaukning í iðnað-
inum og framleiðniaukning í landbúnaðinum, og enn-
fremur það, að ekki fer allur afraksturinn af aukinni
framleiðni í landbúnaðinum til neytandans utan land-
búnaðarins, heldur rennur nokkur hluti hans til þeirra
sem vinna i landbúnaðinum, þ. e. a. s. þeir auka fram-
leiðslumagnið en verðlagið lækkar ekki að sama skapi.
Afraksturinn af aukinni framleiðni í landbúnaðinum
rennur þá til neytendanna almennt, bændanna jafnt sem
annarra. Það sama gerist auðvitað þegar framleiðnin
eykst í iðnaðinum.
Þetta eru veigamikil atriði þegar á að ákveða i hvaða
atvinnuvegi eigi að láta fjármagnið. Virðist einsætt