Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1960, Blaðsíða 45

TlMARIT VFl 1960
75
Tæknimenntun á íslandi
Eftir Magnús Magnússon, eðlisfræðing.
Hinar miklu og öru framfarir í vísindum og tækni-
fræðum á síðari árum gera æ meiri kröfur til menntunar
verkfræðinga. Þeir hafa tekið að sér meir og meir af
þeim störfum, sem áður töldust til eðlisfræði og skyldra
greina. Má í því sambandi nefna, að það voru eðlisfræð-
ingar, sem byggðu fyrsta kjarnofninn (reaktorinn), en
nú eru slík verk yfirleitt í höndum verkfræðinga. Þó að
eðlisfræðilegu vandamálin, sem liggja þar til grundvall-
ar, hafi verið leyst, a. m. k. að mestu leyti, krefst það
starf töluverðrar þekkingar á kjarneðlisfræði, sem var
ekki áður talin nauðsynleg fyrir verkfræðinga. Það er
ekki nóg með, að verkfræðingar hafi tekið við verkefn-
um af eðlisfræðingum og öðrum, heldur vinna þeir með
þeim að ýmsum grundvallarrannsóknum. Þar má nefna
rannsóknir á beizlun vetnisorkunnar og plasmaeðlisfræði,
en mörg verkefni á því sviði eru í höndum verkfræði-
menntaðra manna. Athyglisvert er, að í rannsóknastöð
dönsku kjarnorkumálanefndarinnar í Risö voru 1. apríl
1958 57 starfsmenn, sem útskrifaðir voru frá tæknilega
háskólanum í Kaupmannahöfn, en 11, sem voru útskrif-
aðir frá Kaupmannahafnarháskóla.
Það er því augljóst, að hin hefðbundna verkfræði-
menntun þarf endurskoðunar við, til að hún geti full-
nægt þeim kröfum, sem nú eru gerðar til verkfræðinga.
Um þetta hefur verið rætt í erindi dr. Gunnars Böðv-
arssonar og þar bent á, að jafnvel sé þörf á því að tví-
skipta verkfræðináminu þegar i upphafi. Sérstakur skóli
yrði þá fyrir rekstrarverkfræðinga, þar sem miklu
minna yrði um fræðilegt nám en i þeim venjulega verk-
fræðingaskóla, sem miðaður yrði við þarfir þeirra, sem
vinna að rannsóknum og nýsköpun. Til þeirra síðar-
nefndu ætti einnig að telja þá verkfræðinga, sem hafa
það hlutverk að fylgjast með nýjungum á sínu sviði og
standa fyrir hagnýtingu þeirra, þó að þeir séu ekki bein-
línis rannsóknarverkfræðingar. Þessir menn þarfnast nú
meiri þekkingar á grundvallarvísindum en nauðsynleg
hefur verið talin fyrir verkfræðinga fram til þessa.
Starfsævi verkfræðings er löng, getur jafnvel náð
hálfri öld. Á þeim tíma verða framfarirnar stórkostlegar
og byggjast æ meir á grundvallarvísindum. Það er því
mikils um vert að hafa undirstöðumenntunina góða, en
það er ekki nóg. Henni verður að halda við. Ennfremur
rísa sífellt upp ný svið tækninnar, og þá þarf verkfræð-
ingurinn að hafa tækifæri til að setjast á skólabekk að
nýju til að setja sig inn í þau. Öll stærri verkfræði-
fyrirtæki hafa námskeið fyrir verkfræðinga sína í þess-
um tilgangi. Náminu er síður en svo lokið, þegar staðið
er upp frá prófborðinu.
I Danmörku hafa þessi mál verið tekin til gagngerrar
athugunar. Þar hefur verið stofnað Ingeniörakademi,
sem ætlað er rekstrarverkfræðingum, en jafnframt er
ætlunin að auka mjög kennslu í grundvallarvisindum
á fyrrahluta námsins í tæknilega háskólanum. Ekki er
endanleg skipan komin á þessi mál, en þó hefur verið
gerð áætlun um tilhögun fyrrahlutanáms fyrir rafmagns-
verkfræðinga. Verður námstiminn 3 ár i stað tveggja
áður (hér hefur námstíminn verið 3 ár). Fróðlegt er
að athuga þá aukningu, sem verður í kennslu í raf-
magnsfræði miðað við það, sem áður var. Hingað til
hefur rafmagnsfræðin verið tekin á öðru ári (á öðru
eða þriðja ári hér) og þá fjallað um frumhugtök raf-
magnsfræðinnar, raf- og segulsvið, sveiflur og loks
komið að Maxwell líkingum, en numið staðar þar. Nú
er hins vegar ætlunin að taka þetta námsefni þegar á
fyrsta ári. Á öðru ári er svo haldið áfram og byggt á
Maxwell líkingunum og farið yfir klassiska rafmagns-
fræði og einnig relativístiska. Rafsegulsviðs- og öldu-
fræði koma svo á þriðja ári. Stærðfræðin verður að
sjálfsögðu einnig aukin. 1 hagnýtri stærðfræði á 2. og
3. ári verða t. d. kenndar númerískar aðferðir, grúppur,
variationsreikningur og integrallíkingar.
Það er þó ekki aðeins verkfræðinámið, sem hefur
verið endurskoðað í Danmörku. Háskólarnir í Kaup-
mannahöfn og Árósum hafa endurskipulagt námið í
stærðfræði, eðlisfræði og efnafræði. Fyrrahlutanám í
þessum greinum er nú töluvert umfangsmeira en áður
var. Rík áherzla er lögð á að fjölga stúdentum í þessum
námsgreinum. Til að skapa aðstæður til þessarar aukn-
ingar á tækni- og vísindamenntun ver danska ríkið stór-
um fjárupphæðum til nýbygginga. Við Lundtofte eru að
rísa upp byggingar fyrir tæknilega háskólann, og H.C.
Örsted Institut Kaupmannahafnarháskóla er í byggingu,
en þangað eiga að flytjast stærðfræði-, eðlisfræði- og
efnafræðideildir háskólans. Háskólinn er einnig að leita
sér landrýmis til framtíðarnota fyrir vísindastarfsemi
sína.
Hér hefur aðeiins verið minnzt á Danmörku, þar sem
það dæmi er svo nærtækt, en sama máli gegnir um önn-
ur lönd. Alls staðar er lagt kapp á að auka tæknimennt-
un, og til þess varið stórfé.
Hér á landi er ekki síður nauðsyn að efla tæknimennt-
un. Án vísindalegra og tæknilegra menntaðra manna
getum við ekki notið þeirra framfara, sem orðið hafa
og framundan eru. Stundum er sagt, að við eigum að
láta aðra um rannsóknir og notfæra okkur þær án þess
að leggja út í rannsóknir sjálfir. Þetta er skammsýni.
Til að hægt sé að taka hér á móti nýjungum á ein-
hverju sviði þarf að vera jarðvegur fyrir þær, en hann
er einungis að finna hjá mönnum, sem fást, a. m. k. að
einhverju leyti, við rannsóknir og nýsköpun á því sviði
og hafa aðstöðu og tima til að setja sig inn í nýjungar.
Þegar athugað er framlag til rannsókna hér sem hluti
af þjóðarframleiðslu og borið saman við aðrar þjóðir,
kemur í ljós, hve langt við erum að dragast aftur úr.
Þessi hluti hefur haldizt því sem næst óbreyttur siðustu
10 árin hér á landi, en margfaldazt i öðrum löndum. Hér