Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1901, Page 38

líf sitt og eignir, og lærfju börnin frá blautu barnsbeini afí
bera vopn og beita þeim.
Bretar horfðu á meðan Búar friðuðu landið og yrktu,
en komu svo og stálu því frá þeim; kváðu þá bafa verið
brezka þegna, er þeir fluttu burt, cg þvi ættu Bretar yfir
þeim og landi þeirra að ráða. Búar vörðust, en urðu að
hörfa burt úr Natal, og þangað sem nú er Oraniu-þjóðveldi.
Yeitti þar ýmsum betur, en loks urðu Bretar þreyttir og
sömdu frið; viðurkendu, að Búar ættu landi að ráða fyrir
norðan Oraniu-fljót og væru sér óháðir að öllu. Meðan
stóð á yfirráðum Breta í Oraniu (þeir höfðu hana á valdi
sínu 1848—52), fluttu nokkrir af Búum sig norðar enn,
norður yfir ána Yaal og stofnuðu þar ríki. En er Bretar
sömdu frið (1852), urðu bæði þjóðveldin, Oranía og Trans-
vaal, óháð ríki.
En 1875 sættu Bretar lagi, þegar Transvaal-Búar voru
sárþreyttir eftir langa viðureign við villiþjóðir, og lands-
sjóður þeirra tómur; lögðu þá Bretar landið undir sig, er
landsmenn gátu engum vörnum fyrir sig komið. Kváðust
Bretar gera það alt af manngæzku, til að vernda þjóðina
fyrir villimönnum. 1880—81 risu Búar upp gegn Bretum
og sigruðu lið Breta; komst þá friður á og viðurkendi
Bretland enn sjálfstæði Suður-Afríku þjóðveldisins með því
skilyrði, að það skyldi vera undir forsjá Breta; en það
skilyrði var felt alveg úr, er samningur var gei á ný milli
ríkjanna 1884.
Um Jamesons-árásina á Transvaal 1895—96 má lesa í
Skirni fyrir 1896. Um ófriðinn, sem nú stendur yfir, má
visa til Skirnis í ár.
Kriiger ólst upp við vopnaburð sem önnur Búa-börn;
vandist þvi frá barnæsku að leggja líf sitt í hættu og
horfast i augu við dauðann. Hann vandist á að treysta
guði og fyrirhyggju sjáifs sín, er sjaldan var liðs að leita
hjá mönnum; landið strjálbygt, eu árásir villimanna al-
tiðar.
Þegar á unga aldri var Kriiger annálaður fyrir still-
ingu sina og ró, hyggindi og hugrekki. Var hann enn
nnglingur, er hann var gerður merkisvaldur (sveitar-höfð-
ingi) í liði Búa. 1872 var hann einn í ráðaneyti Burgers,
(26)