Freyr - 01.07.1947, Blaðsíða 16

198
FREYR
dóms og þroska. Ef hinir eldri ekki trúa
þessu, er engin ástæða til að krefjast þess,
að börnin viti það. Ætla mætti, að 100—
200 manna skólaheimili, þótt í sveit séu,
stæðu ekki betur að vígi hvað aga snerti
en venjuleg heimili og skóli í bæjum og
kauptúnum. En samt eru sveitaskólarnir
að ná því áliti, að þeir haldi betri aga en
gerist í þéttbýli. Þetta dæmi ég eftir því,
að fáir dagar líða svo, að ég sé ekki beð-
inn fyrir ungling, einkum úr Reykjavík.
Ástæðan, sem færð er fram fyrir þessari
ósk, er sú, að heimilið og skólinn séu að
missa tökin á honum, en vegna góðs inn-
rætis og hæfileika muni allt lagast ef
hann losni úr bæjarlífinu. Enginn mun
rengja þessa frásögn mína, og um hana
hefi ég ekki fleiri orð. Þau alkunnu sann-
indi má þó benda á, að hófleg velmegun,
sem allir eldri og yngri á heimilinu þurfa
að taka þátt í að skapa, heldur uppi hollri
árvekni um hag heimilisins.
Fátæktin gerir menn bölsýna og gremju-
kennda, en töfrakennd velmegun gerir
flesta, sem hana öðlast, andvaralausa um
líf sitt.
Um og eftir 1930 var ekki hægt að
stjórna skólaæskunni í sveitum, vegna
skorts og bölsýni, en nú er æði erfitt að
halda henni vakandi við ákveðin skyldu-
störf, vegna ofnægta. Foreldramir eiga
þá enn meiri sök á alvöruleysinu og moll-
unni en kennararnir. Hví láta foreldrar,
sem lögum og venjum samkvæmt einir
hafa vald yfir börnum sínum, þau ganga
með fulla vasa fjár? Hví eru foreldrar þrá-
faldlega að senda börnum sínum, sem
dveljast á skólaheimilum í sveitum við
allsnægtir, matvæli og sælgæti? Allir
skyldu muna, að hóflegur barningur fyr-
ir tilverunni mun líldlegasti hamingj'u-
gjafinn. ★
Skólarnir hafa nú notið héraðsskólalag-
anna í nær 20 ár og starfað eftir þeim.
Þessi tuttugu ára reynsla getur því talað
sínu eigin máli nú.
Nemendur smíða og sauma miklu meira
en gerist í jafnlöngum almennum skólum.
Söngelskir menn í þessu landi, fá nú við
og við að njóta árangurs af tímafrekri og
vandasamri söngkennslu í héraðsskóla.
Á skólaíþróttamótum mætir miklu hærri
hundraðstala frá þeim héraðsskólum, sem
annars eiga þess nokkurn kost að sækja
slík mót, en frá bæjaskólunum.
Fyllsta viðurkenning er fengin fyrir því,
að þetta fólk sé bindindissamara en gerist
um æsku skólanna yfirleitt.
„Ósiðleg slys“, eru óþekkt fyrirbæri á
héraðsskólaheimilunum þrátt fyrir þótt
þar búi langdvölum stúlkur og piltar. Þetta
er allt trúlegt, segja menn. En hver er
árangur bóknámsins í skólum, sem eyða
svo löngum tíma til verknáms, íþrótta,
söngs og heimilisvinnu?
Þetta er eðlileg spurning. Einnig hér
verður reynslan að tala. Sönnun er erfitt
að færa fram, en ég veit að óhætt er að
fullyrða, að þeir nemendur, sem hljóta
undirbúningsnám í héraðsskóla og sækja
síðan sérfræðiskóla eða aðra skóla, standa
þar fyllilega jafnfætis bæjaæskunni, sé
miðað við álíka langa skólagöngu. Þessu
mun enginn neita, sem til þekkir. Þá ber
og svo vel í veiði að undanfarna daga hafa
staðið yfir landspróf svokölluð. Hvað úr-
lausnarefni snertir standa allir jafnt að
vígi að því leyti, að þau eru hin sömu um
allt land og ákveðin af landsprófsnefnd,
sem situr í Reykjavík. Án þess að lokadóm-
ur sé fallinn um prófið, mun mér óhætt að
nefna hér dæmi frá einum héraðsskóla.
Af þeim nemendum, sem höfðu lesið
nægilega mikið til þess að geta gengið
undir prófið, þreyttu það 61% og af þeim
stóðust prófið 91%. Ég hefi enga ástæðu