Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1953, Page 122

DR. STEFÁN EINARSSON:
SIR WILLIAM A. CRAIGIE
og rímurnar
Pyrir framan mig 4 borSinu liggja þrjú
bindi af bók, eiia réttara, þriggja binda
bök, sem telja má fyrir margra hluta
sakir einhverja hina merkilegustu, sem
komiÖ hefur út á þessum mannsaldri í
íslenzkum fræöum. Þaö er Sýnisbók ís-
lenzkra rínina (Specimens of the Icelandlc
Metrical Romances), valið hefur Sir
William A. Craigie, Thomas Nelson and
Sons Ltd., Edinburgh, London, H.f. Leiftur,
Reykjavík, I.—III. bindi.
Með þvf ótrúlegasta um þessa bók er
það, að hún skuli saman tekin af útlend-
ingi, 85 ára öldungi, sem aldrei hefur
dvalið langdvölum 4 Islandi, þótt hann
hafi komið þar nokkrum sinnum. Hitt
er ekki heiglum hent, að ráðast 1 að
safna úrvali rímna, þar sem mikill meiri
hluti þeirra, a. m. k. eftir 1550 er óútgef-
inn og jafnvel lítt skráður eða ekki. Það
hefði að vísu síður komið manni á óvart,
ef Björn Karel Þórólfsson, mestur núlif-
andi íslenzkur fræðimaður um rímur, eink-
um fyrir 1600, hefði ráðist í það að gefa
út úrval þetta. En þótt hann hefði gert
það af sinni vanalegu vandvirkni og ef
til vill sneitt hjá smærri villum, sem Sir
William kann að hafa gert sökum ókunn-
ugleika og fjarveru frá heimildum, þá
má fullyrða að hvorki hann né neinn
annar en Sir William hefði haft þá yfir-
sýn um erlendar bókmenntir enskar og
franskar (metrieal romanccs, chansons de
geste) sem ein gerir hann færan um að
meta rímurnar réttilega og skipa þessu
einstaka Islenzka fyrirbæri á réttan stað I
heimsbókmenntunum. Og ekki aðeins I
heimsbókmenntunum, heldur einnig 1 Is-
lenzkri bókmenntasögu, þar sem rímurn-
ar hafa oft átt I vök að verjast, stundum
fyrir árásir frá kirkjunnar mönnum,
stundum frá þeim mönnum er I broddi
fylkingar stóðu fyrir veraldlegum andleg-
um áhrifum, eins og þeir Magnús Stephen-
sen og Jónas Hallgrímsson, þótt Jónas yrði
rímunum skeinuhættastur, af þvl að hann
hafði upp á jafngóða eða betri list að
bjóða.
Þetta er raunar ekki I fyrsta sinn, að
Sir Wiiliam hefur verið við rímur kenndur
um æfina. Pyrstu kynni sln hafði hann af
þelm þegar hann var stúdent I Kaup-
mannahöfn og lærði Islenzku af þeim
Valtý Guðmundssyni, Finni Jónssyni, Jóni
Stefánssyni og Þorsteini Erlingssyni. Þá
rakst hann I Árnasafni á Skotlands rímur
eftir sr. Einar Guðmundsson (1G19-——4 0)
að Stað á Reykjanesi; fann hann að þær
voru ortar út af Gowrie-samsærinu skozka,
mjög óvenjulegt yrkisefni þótt ekki vissl
hann það þá. Skrifaði hann grein um
rímurnar I Rit fornfræðingafélags Skot-
lands (1894—5). Skömmu síðar (1897)
var hann ráðinn meðritstjóri að hinni
miklu sögulegu orðabók ensku I Oxford
og vann að henni unz hún var íullget
(1928), en þá var hann þegar farinn að
vinna að öðrum sögulegum orðabókum,
svo sem hinni amerísku, er út kom
1936—44, og forn-skozku orðabókinni,
byrjaði að koma út 19 31 og mun nú langt
komin, en skozkan er móðurmál Sir Wi'"
liams. Og nú er hann að vinna að annari
útgáfu hinnar íslenzku orðabókar, sem
kennd var við Cleasby og Guðbrand Vig"
fússon. Með allt þetta og margt fleira á
sinni könnu skyldi maður hafa ætlað að
Sir William hefði ekki haft tlma afgangs
til að sinna íslenzkum rímum, ekki ótíma-
frekari en þær máttu virðast að vera, en
það var öðru nær. Hann fylgdist með út-
gáfu rímna og öllu sem um þær var ritað
og 1908 gaf hann sjálfur út Skotlands
rímur og lét prenta I Oxford. Var sú út-
gáfa til fyrirmyndar að mörgu leyti, með
inngang um rímurnar og bragarhætti
þeirra eftir útgefanda sjálfan, með
rímnaskáldsins eftir Sighvat Bjarnason
Borgfirðing (úr Prestaæfum hans), með
lista af heitum og kenningum I rímunum
ásamt skýringum 4 einstökum atriðum og
loks með danska textanum sem rímna-
skáldið hafði fyrir sér. Má fullyrða að fáat
rímur höfðu þá verið sendar úr h'a°
með svo rækilegum útbúnaði, enda má sja
að I rímum þeim sem rlmnafélagið hefur
gefið út nú, hefur það tekið þessa útgáíu
til fyrirmyndar.
En þó að nú llði nokkur timi svo að
Sir William sendi ekki frá sér fleiri rlmuf>
þá vissu vinir hans á Islandi af því n
áhugi hans á þeim var samur og Jafm
Þvl var það, að þegar hann varð sjötug
þá gengust þessir sömu vinir hans á W
landi, einkum Snæbjörn Jónsson og
urður Nordal, fyrir þvl að senda honum
afmælisgjöf Númarímur Sigurðar Bre
fjörðs I skrautlegri útgáfu, með inngang
um rlmurnar eftir Sveinbjörn Sigurjún
son, sérfræðing I æfi og ritum Sigur
(sem nú hefur gefið út fyrsta blndl°Var
Ritum Sigurðar Breiðfjörðs, 1952). j'
valið ekki af handahófi gert, því að Þa
mál þeirra sem til þekkja og vit hafa ’
að þetta séu ekki aðeins beztu rlrn
Sigurðar Breiðfjörðs, heldur beztu >'lrn
sem ortar hafa verið á Islenzka tungu' „r
Tíu árum síðar, þegar Sir Williarn
A