Árbók VFÍ/TFÍ - 01.01.1996, Qupperneq 199

Mat á umhverfisáhrifum vegaframkvæmda 197
Með því að bera saman síu-skilyrðin hér að framan sést að íslenska skilyrðið er mjög
óvanalegt. í Evrópubandalaginu, Bretlandi, Noregi og Danmörku eru metin umhverfisáhrif
viðamikilla vegaframkvæmda og smærri vegaframkvæmda aðeins ef þær hafa umtalsverð
umhverfisáhrif. Á íslandi er hins vegar lagning nýs vegar ávallt matsskyld framkvæmd. Það
sem vekur enn meiri furðu er sú staðreynd að íslenska síu-skilyrðið er skilgeint í lögunum sjálf-
um en ekki í reglugerðinni sem fylgdi í kjölfar lagasetningarinnar.
í ljósi þess að íslenska skilyrðið er óvanalegt, vaknar sú spurning hvort að það er viðeig-
andi. Eins og fram kemur í kafla 2 þá er mikilvægasta ástæðan fyrir síu-skilyrðunum sú að ef
þau eru skynsamlega uppbyggð er tryggt að tekið er á helstu umhverfisáhrifum framkvæmda
í viðkomandi landi í umhverfismatsferlinu. Það þarf ekki að skoða íslensku lögin/reglugerð-
ina lengi til að sjá að síu-skilyrðið varðandi vegaframkvæmdir er of strangt miðað við önnur
síu-skilyrði sem þar eru eða eru ekki skilgreind. Þannig eru til dæmis engin síu-skilyrði skil-
greind varðandi skógrækt og landgræðslu en sem dæmi má nefna að í Noregi þarf að meta
umhverfisáhrif skógræktar ef rækta á meira en 2 km2 af svo til samfelldum skógi á innan við
5 árum. Afleiðing þess að hafa mjög strangt síu-skilyrði varðandi vegaframkvæmdir en engin
skilyrði um ýmsar aðrar framkvæmdir veldur því að hlutfallslegur fjöldi mata á umhverfis-
áhrifum fyrir vegaframkvæmdir er miklu meiri en sem nemur hlutfallslegum umhverfisáhrif-
um þessara framkvæmda. Þetta þarf ekki að þýða að fjöldi mata á umhverfisáhrifum fyrir vega-
framkvæmdir sé of mikill. Þetta þýðir einfaldlega það að umhverfisáhrif þeirra framkvæmda
sem hafa mest umhverfisáhrif eru ekki metin. Kerfið í heild sinni er því ekki eins hagkvæmt
og það gæti orðið.
Sú spurning hlýtur því að vakna hvernig viðeigandi síu-skilyrði varðandi vegaframkvæmdir
gæti litið út. Ef norska skilyrðið væri notað yrði árlegur fjöldi matsskyldra vegaframkvæmda
hér á landi 0-1. Allir ættu að geta verið sammála um slíkur fjöldi væri of lítill og að ef nota
ætti síu-skilyrði sem byggðist á kostnaði þá yrði slíkt skilyrði að vera strangara hér á landi en
í Noregi. Ef danska skilyrðið væri notað yrðu umhverfisáhrif vegaframkvæmda aðeins metin
innan Reykjavíkur og í næsta nágrenni við höfuðborgina. Raunar hentar danska skilyrðið ekki
íslenskum aðstæðum því að umhverfisáhrif vegaframkvæmda hér á landi eru aðeins að litlu
leyti háð magni umferðar á viðkomandi vegi. Breska skilyrðið virðist vænlegra. Það byggir á
lengd vegarins en ekki kostnaði og tekur jafnframt tillit til viðkvæmni umhverfisins og fjölda
íbúa sem búa í næsta nágrenni við vegstæðið. Breska skilyrðið byggir á skilyrði
Evrópubandalagsins frá 1985 en innifelur jafnframt helstu breytingarnar sem gerð hefur verið
tillaga um varðandi það skilyrði.
Síu-skilyrði varðandi efnistöku skipta vegagerð einnig miklu máli því umtalsvert magn af
fyllingarefni þarf til vegagerðar. Á Islandi þarf að meta umhverfisáhrif efnistökunnar ef
efnistökustaðurinn er 50.000 m2 eða stærri að flatarmáli eða þar sem fyrirhuguð efnistaka er
meiri en 150.000 m2. í Noregi þarf að meta umhverfisáhrif efnistökunnar ef efnistöku-
staðurinn er 50.000 m2 eða stærri að flatarmáli eða þar sem fyrirhuguð efnistaka er meiri en
500.000 m3. Á Bretlandi þarf að meta umhverfisáhrif efnistökunnar ef efnistökustaðurinn er
500.000 m2 eða stærri að flatarmáli. í Danmörku þarf að meta umhverfisáhrif efnistökunnar
ef hún er meiri en 200.000 m3/ári eða ef vinnslutíminn er lengri en 10 ár og svæðið er ekki
skilgreint sem efnistökustaður á skipulagsuppdrætti. Hér er íslenska síu-skilyrðið strangara en
í nágrannalöndunum en engu að síður eru umhverfisáhrif aðeins metin fyrir þær framkvæmdir
senr teljast viðamiklar á íslenskan mælikvarða.
4 Umræöa
Vegagerðinni á íslandi er skipt í sjö umdæmi. Gera má ráð fyrir að á hverju ári séu tvær til
þrjár nýframkvæmdir í hverju umdæmi þar sem um er að ræða einhverjar breytingar á veglínu