Fréttablaðið - 31.03.2012, Blaðsíða 18

18 31. mars 2012 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Stjórnarflokkarnir hafa sagt að breyta þurfi stjórn-kerfi fiskveiða til þess að ná þremur markmiðum: Í fyrsta
lagi að tryggja réttlæti. Í öðru lagi
að gera auðlindina að þjóðareign. Í
þriðja lagi að flytja arðinn til fólks-
ins. Þetta eru allt göfug markmið.
Þau vekja eðlilega nokkrar spurn-
ingar: Hvað breytist í raun og veru?
Hvernig verður réttlætið í saman-
burði við óréttlætið sem sagt er að
ríki. Hvernig finnur þjóðin að hún
á meira í auðlindinni en áður? Hvað
fá heimilin í sinn hlut sem þau njóta
ekki í dag?
Vegna þess að auðlindin er tak-
mörkuð verður
aldrei unnt að
leyfa öllum að
veiða sem vilja.
Ríkisstjórnin
telur hins vegar
að því fleiri sem
fá að veiða því
meira verði rétt-
lætið. Ef við
föllumst á þetta
þarf að svara því
hversu mikil fjölgunin þarf að vera
til að fullnægja réttlætinu. Þeirri
spurningu er hins vegar ekki svarað
í frumvarpi ríkisstjórnarinnar.
Næsta spurning er þá: Hvað
kostar að ná réttlætinu fram með
þessum hætti? Svarið við þeirri
spurningu liggur í augum uppi.
Með því að heildaraflinn er sá sami
kemur minna í hlut hvers og eins.
Ágóði einstakra fyrirtækja minnkar
og tekjur hvers sjómanns lækka.
Ekki er öldungis víst að allir sjái
réttlætið í því.
En svar ríkisstjórnarinnar er ein-
falt: Laun sjómanna þurfa ekki að
lækka í krónum talið. Það má leysa
með því að lækka gengi krónunnar.
Fjármunir verða þá fluttir frá
heimilunum til sjávarútvegsfyrir-
tækjanna. Kaupmáttur allra heimila
í landinu rýrnar.
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Atli Fannar Bjarkason (dægurmál) atlifannar@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir, ritstjórnarfulltrúi, sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Sigurður Elvar Þórólfsson seth@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
SPOTTIÐ
ÞORSTEINN
PÁLSSON
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Réttlát þjóðareign með arði
Með öðrum orðum: Kostnaðurinn við rétt-lætið er kaupmáttar-rýrnun heimilanna.
Þetta er það sem forseti Alþýðu-
sambandsins var í vikunni að
brýna menn á að koma í veg fyrir.
Hann skilur ekki réttlæti ríkis-
stjórnarinnar.
Ranglæti núverandi kerfis er að
mati ríkisstjórnarinnar fólgið í því
að hér veiða færri skip og færri
sjómenn meiri afla en gengur
og gerist meðal annarra þjóða.
Afleiðingin af því eru hærri tekjur
hvers sjómanns og meiri arður
fyrir hverja útgerð. Þetta stuðlar
að hærra gengi krónunnar en ella
og hjálpar þannig til við að halda
uppi kaupmætti heimilanna.
Enn er ekki ljóst hversu langt
ríkisstjórnin ætlar að ganga í
því að auka réttlætið með því að
fjölga veiðiskipum og sjó mönnum.
Fjölgi þeim um fjórðung er það
samt svo að meira en 99 prósent
landsmanna munu ekki finna beint
fyrir auknu réttlæti nema í kjara-
rýrnun.
Þá er það spurning hverju skil-
greining í lögum um þjóðareign
breytir út frá réttlætissjónar-
miði. Með því að sams konar skil-
greining er í lögum og hefur verið í
áratugi verður ekki séð að heimilin
finni beint fyrir því ákvæði.
Næst er þá spurningin hvernig
úthlutunarpottar og tímatak-
mörk á veiðileyfum snerta 99
prósentin sem ekki fá ný störf við
breytinguna. Því er fljótsvarað: Sá
hluti þjóðarinnar finnur ekki fyrir
neinni breytingu og fær ekkert í
sinn hlut sem skilgreindur eigandi
auðlindarinnar.
Þegar öllu er á botninn hvolft
nær réttlætið aðeins til þeirra sem
fá nýjar veiðiheimildir og ný störf.
Segja má að sérhagsmunir þeirra
fáu séu réttlætið sem ríkisstjórnin
er að berjast fyrir.
Kostnaðurinn við réttlætið
Þá er spurning hvort sú staðhæfing er rétt að stóraukin skattheimta sem Alþingi sér síðan
um að dreifa út á ný skapi það
almenna réttlæti sem allir þrá?
Að hluta til svara lögmál hag-
fræðinnar þessari spurningu en
að öðrum hluta ræður ólíkt til-
finningamat.
Fyrst er á það að líta að óhag-
kvæmara stjórnkerfi dregur
úr arðsemi og minnkar skatt-
stofninn. Eins og áform ríkis-
stjórnarinnar eru nú á að taka að
meðaltali nær allan hagnað fyrir-
tækjanna í ríkissjóð miðað við
núverandi hagkvæmni. Það segir
sig sjálft að fá þeirra munu starfa
áfram eftir það. Þess vegna mun
ríkisstjórnin gefa eftir og lækka
skatthlutfallið. En réttlætið ætti
þá eftir kenningunni að minnka í
sama hlutfalli.
Sú eftirgjöf mun fækka þeim
fyrirtækjum sem leggja upp
laupana. Eigi að síður mun
ráðagerðin draga mjög þrótt
úr atvinnugreininni. Hvaða
svar á ríkisstjórnin þegar stór
hluti fyrir tækjanna sýnir halla
á rekstri? Hún lætur þau ekki
fara á hausinn. Gengi krónunnar
verður lækkað þannig að verst
reknu fyrirtækin komist á núll-
punktinn.
Þetta þýðir að færa þarf
peninga frá heimilunum til sjávar-
útvegsfyrirtækjanna ofan á það
sem gera þarf vegna neikvæðra
áhrifa af skipulags breytingunum.
Þannig munu skattpeningarnir
sem ríkisstjórnin ætlar að endur-
úthluta til heimila og sveitar-
stjórna hverfa í viðvarandi gengis-
lækkunum. Réttlætið í þessu
minnir á hundinn þegar hann
bítur í rófuna á sér.
Fæst réttlæti með hærri skatti?
L
ítil innistæða er fyrir kveinstöfum og óbótaskömmum
stjórnarmeirihlutans á Alþingi vegna þess að hann brann
inni með tillögu sína um þjóðaratkvæðagreiðslu um
stjórnar skrá samhliða forsetakosningunum í sumar. Um
þessi málalok getur stjórnarmeirihlutinn kennt sjálfum
sér og engum öðrum.
Stjórnskipunar- og eftir-
litsnefnd þingsins hafði til-
lögu stjórnlagaráðs að breyttri
stjórnarskrá til umfjöllunar
í fimm mánuði. Í stað þess að
fara efnislega ofan í saumana
á málinu, leita umsagna sér-
fræðinga, skýra óskýrt orðalag,
lagfæra misræmi í ákvæðum –
með öðrum orðum gera það sem þingnefnd á að gera við þingmál
– skilaði meirihluti nefndarinnar af sér ómerkilegri og illa unninni
þingsályktunartillögu um að þjóðin yrði spurð álits á tillögu stjórn-
lagaráðs.
Tillagan kom fram í síðustu viku, nokkrum dögum áður en
frestur til að boða til þjóðaratkvæðagreiðslu í júnílok rann út. Þar
var gengið út frá því að fólk tæki afstöðu til plaggs sem yrði svo
breytt síðar. Enn fremur átti að leita leiðsagnar þjóðarinnar um
fimm álitamál tengd stjórnarskrá.
Greinargerðin sem þessari tillögu fylgdi, eftir fimm mánaða
„þrotlausa“ vinnu, var minna en hálf blaðsíða sem gefur kannski
til kynna hvaða hugsun var lögð í málið. Þar var engan rökstuðning
að finna fyrir því hvers vegna spurt var um þessi fimm álitaefni en
ekki önnur, til dæmis um forsetaembættið. Engin rök voru heldur
færð fram fyrir því hvers vegna spurningarnar skyldu orðaðar eins
og raun bar vitni eða hvaða gildi svör við þeim myndu hafa í raun.
Eftir að hafa farið yfir þingsályktunartillöguna með lands-
kjörstjórn og nokkrum sérfræðingum á sviði lögfræði og stjórn-
málafræði, sem fundu spurningunum býsna margt til foráttu, lagði
meirihlutinn fram tillögur um veigamiklar breytingar á fjórum
spurningum af sex. Engar spurningar bættust við og enginn frekari
rökstuðningur kom fram. Þetta gerðist daginn áður en fresturinn
til að boða til þjóðaratkvæðagreiðslu rann út.
Það liggur svo fullkomlega í augum uppi að málið var van-
reifað og óklárað af hálfu Alþingis að það er mikil blessun, en alls
ekki bölvun, að þjóðin skuli ekki verða spurð álits á tillögum um
breytingar á stjórnarskrá samhliða forsetakosningunum.
Eftir sem áður er full ástæða til að klára heildarendurskoðun
á stjórnarskránni. Og þjóðin á að sjálfsögðu að fá að segja sitt
álit á tillögu um breytta stjórnarskrá. Nú gefst Alþingi færi á að
vinna vinnuna sína og vanda til verka. Þingið þarf að taka efnis-
lega afstöðu til þeirra tillagna sem fyrir liggja, tryggja að ákvæði
stjórnarskrár séu skýr og ákveðin en ekki galopin fyrir túlkun og
ekki innri mótsagnir í grundvallarplaggi stjórnskipunarinnar. Um
tillögur sem uppfylla þessi skilyrði þarf síðan að leitast við að ná
eins breiðri samstöðu á þingi og hægt er. Að þessari vinnu lokinni
er tímabært að leggja tillögur fyrir þjóðina, en ekki fyrr.
Frestun þjóðaratkvæðagreiðslu um
stjórnarskrá er blessun, ekki bölvun:
Alþingi þarf
að vanda sig
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
SKOÐUN