Bændablaðið - 07.02.2013, Blaðsíða 16

16 Bændablaðið | Fimmtudagur 7. febrúar 2013
Mikil óánægja meðal útivistarfélaga og hagsmunahópa með nýtt frumvarp um náttúruvernd:
„Allt bannað nema það sé sérstaklega leyft“
– frumvarpið er sagt fela í sér miklar skerðingar á útivist og formaður SAMÚT talar um að sýndarsamráð hafi verið um frumvarpið
Sveinbjörn Halldórsson, formaður
Samtaka útivistarfélaga (SAMÚT),
segir að ýmislegt sé athugavert við
frumvarp Svandísar Svavarsdóttur
umhverfis- og auðlindaráðherra
um náttúru vernd. Fjölmargir aðrir
hafa einnig gert athugasemdir
við frumvarpið, þar á meðal
skógræktarfélög, Landssamband
veiðifélaga, Landssamband land-
eigenda og sveitarfélög. Þá hefur
að undanförnu verið safnað undir-
skriftum á ferdafrelsi.is til að
mótmæla fjölmörgum ákvæðum
frumvarpsins.
„Við sendum greinargerðir um
frumvarpið til ráðuneytisins en þegar
málið var skoðað kom í ljós að þar
höfðu menn bara ekkert farið yfir
þær. Það sýnir sig að þetta samráð
sem talað er um í frumvarpinu er
ekki haft og virðist það brotna á
einhverjum stigum innan kerfisins,“
segir Sveinbjörn.
Í stjórnsýslunni virðast menn samt
lítið læra af reynslunni í þessum
efnum. Sama ferli var t.d. uppi á
teningnum þegar frumvarp til laga
um Vatnajökulsþjóðgarð var lagt
fyrir Alþingi 2006. Þá virðist ekkert
samráð hafa verið haft við Samút
eða nokkurt félag útivistarfólks um
útfærslu og stjórnsýslu þjóðgarðarins
samkvæmt ályktun Samtaka
útivistarfélaga frá 23. janúar 2007.

Miklar skerðingar á útivist
„Flest þeirra félaga sem eru innan
okkar raða verða fyrir skerðingum
af ýmsu tagi sem snúa að útivist
og útiveru. Það er skrítið að í
frumvarpinu skuli verið að skerða
aðgengi að náttúrunni svona mikið
án þess að hafa samráð við þau félög
sem helst ættu að koma að málinu.
Þar hefur ekki verið annað en
sýndarsamráð í gangi. Það var óskað
eftir að við sendum inn gögn, sem
við gerðum eftir að vera búin að lesa
yfir drögin að lögunum. Hvítbókin
sem þarna liggur til grundvallar
er heldur engin smá lesning. Við
fengum samt ekki nema tvær til þrjár
vikur til að fara yfir hlutina og skila
af okkur. Þrátt fyrir það útbjuggum
við greinargerðir til að senda með
okkar athugasemdum.
Ríkið á auðvitað að leita til
útivistarfélaga því þar er gífurleg
reynsla og þekking á umferð um
hálendið og ýmislegt annað. Þegar
maður skoðar þann hóp sem stóð að
gerð Hvítbókarinnar sem er grunnur-
inn að þessari lagasmíð, þá var hann
mjög einsleitur.“
Skortur á þekkingu á útivist
„Það var heldur ekki talað við okkur
á fyrri stigum málsins og við vorum
mjög ósátt við að hafa ekki fengið
að koma að þessu í byrjun. Þá hefði
verið hægt að taka tillit til okkar
sjónar miða strax í upphafi. Síðan
kemur það ítrekað fram í frumvarpinu
að þeir sem hafa verið að vinna að
þessu máli hafa ekki haft fulla sýn á
því hvernig útivist fer fram á Íslandi
í dag. Eflaust er það þó mjög lögfrótt
fólk og með mikið bókavit en ég er
farinn að efast verulega um að það
viti nákvæmlega um hvað útivist á
Íslandi snýst í dag.
Ef við tökum t.d. 31. greinina
um utanvegaaksturinn er verið að
þrengja mjög akstur í snjó á þeim
forsendum að jörð þurfi að vera
frosin undir snjónum.“ Í 31. gr.
frumvarpsins segir meðal annars:
„Samkvæmt 1. mgr. greinarinnar
er akstur vélknúinna ökutækja utan
vega bannaður. Þó er gert ráð fyrir
að heimilt sé að aka slíkum tækjum
á jöklum og á snævi þakinni jörð
utan þéttbýlis svo fremi jörð sé
frosin og augljóst að slíkt valdi ekki
náttúruspjöllum.“
Sveinbjörn segir að með
orðalaginu „augljóst“ sé sérstök
áhersla á það lögð að um þrönga
undantekningu sé að ræða frá
meginreglunni um bann við akstri
utan vega.
„Hér þarf þá að huga að því
að enda þótt snjóþekja sé yfir
kann jörð að vera ófrosin undir
og við þær aðstæður getur akstur
valdið náttúruspjöllum. Það er
ekki einu sinni skilgreining á því
hvað snjódýptin eigi að vera mikil.
Ferðaklúbburinn 4x4 benti í sínum
skrifum á að þeirra bílar væru
hannaðir til að aka ofan á snjónum,
en ekki undir honum. Þegar menn
eru t.d. komnir í sex metra snjódýpt
þá getur verið mjög erfitt að kanna
hvort jörðin undir er frosin eða ekki.
Flestir muna eftir áhlaupinu
norðanlands í september í fyrra þegar
allt fylltist af snjó með mikilli ófærð,
en að sjálfsögðu var jörðin ófrosin
undir. Hefðu nýju náttúruverndar-
lögin verið komin í gildi hefðu menn
verið þar að fremja lögbrot t.d. við
leit að sauðfé.“
Of víðtækar heimildir fyrir
ráðherra
Sveinbjörn segir heimildir til
ráðherra í frumvarpinu til að loka
heilu svæðunum líka allt of víðtækar.
Þar sé ráðherra veitt heimild til að
loka svæðum ef talinn sé möguleiki
á að þar geti orðið náttúruspjöll eða
truflun fyrir annað ferðafólk. Þetta
standist ekki skoðun.
„Af hverju á ráðherra að hafa völd
til að loka t.d. Langjökli vegna þess
að þar sé að fara um gönguhópur
erlendra eða innlendra ferðamanna
sem þolir ekki truflun.“
Allt bannað nema það sé
sérstaklega leyft
Sveinbjörn nefnir einnig nýjan
gagnagrunn um slóða og vegi sem
eigi að koma í gagnið 2014 og verði
grundvöllur að lokun fjölmargra
núverandi slóða.
„Það er ekki búið að ferla há lendið
[skrásetja staðsetningarpunkta eða
hnit, innskot blm.]. Landmælingar
Íslands segja að það þurfi að
lágmarki tíu ár til viðbótar að ljúka
því verkefni sómasamlega. Ef það
á að fara að kasta til höndunum við
að gera þetta er betra að sleppa því.
Það er auðvitað fullt af veiðislóðum
og ýmsum öðrum slóðum sem munu
þá ekki rata inn á kortið. Lögin eru
að breyta þessu umhverfi þannig
að það verði allt bannað nema það
sé sérstaklega leyft. Það er algjör
kúvending á því sem nú er.“
Bendir Sveinbjörn á að samkvæmt
frumvarpinu verði þetta þannig að
ferðafólk verði að vera með hnitakort
með sér og GPS-staðsetningartæki
til að geta ferðast um hálendið. Ef
komið sé að gatnamótum þar sem
tvær slóðir skerist verði menn að vera
alveg klárir á því hvor slóðinn sé inni
á hnitakorti laganna því aðra slóða
sem ekki eru þar megi ekki fara. Ef
farið sé óvart inn á rangan slóða séu
menn um leið að fremja lögbrot og
geti fengið háar fjársektir. Í 32. gr.
frumvarpsins segir um þetta ákvæði:
„Grunnurinn verður réttarheimild
um heimilar akstursleiðir um landið
og jafnframt verður ljóst að óheimilt
er að aka vélknúnum ökutækjum á
slóðum sem ekki eru sýndir í grunn-
inum. Mikilvægt er að góð samvinna
takist um gerð kortagrunnsins og
er því áréttað að í reglugerð skuli
kveðið á um samráð við sveitarfélög
og aðra hagsmunaaðila sem og um
kynningu grunnsins.“

Vilja náttúruverndarlög sem hægt
er að framfylgja

„Við fögnum náttúruverndarlögum
en þau verða að vera þannig að það
sé hægt að framfylgja þeim og fara
eftir þeim,“ segir Sveinbjörn.
Hann segir að frumvarpið feli
einnig í sér gríðarlegar skerðingar, t.d.
fyrir fatlað fólk og aðra sem eru ekki
sérlega vel á sig komnir líkamlega.
„Mig minnir að orðalagið sé
þannig að gangandi umferð sé miðuð
við fólk sem hafi líkamlega burði
til að bera 20 kg á bakinu langar
vegalengdir. Öðrum er hindruð
för með boðum og bönnum. Þarna
er verið að draga taum eins hóps
útivistarfólks á kostnað annarra.“
Sveinbjörn segir að með þessari
lagasmíð sé greinilega verið að úti-
loka umferð vélknúinna ökutækja
eins mikið og kostur er. Nær væri
að stýra þeirri umferð með góðum
merkingum.
„Ríkið hefur þó lítið staðið
að merkingu slóða heldur hefur
það mest allt farið fram á vegum
útivistar félaga. Ferðaklúbburinn
4x4 hefur t.d. verið mjög ötull við
að merkja vegslóða og annað. Hafa
félagsmenn gert það á sinn kostnað
og skaffað í það bíla, tæki og tól.“
Segir hann að mörg ljót sár séu á
hálendinu eftir útlendinga sem rati
í ógöngur enda vanti merkingar um
hvar megi aka og hvar ekki.
Aðeins tvær gerðir tjalda
heimilaðar
Sveinbjörn bendir einnig á 22. grein
frumvarpsins sem vakið hefur einna
mesta athygli. Þar segir m.a. um
skilgreiningu á tjöldum sem heimilt
verður að nota:
„Heimild greinarinnar til að tjalda
utan alfaraleiðar gildir því einkum fyrir
þá sem ferðast um landið gangandi.
Heimildin nær einvörðungu til þess að
setja niður göngutjöld. Við alfaraleið
er heimilt að setja niður hefðbundin
viðlegutjöld en mismunandi reglur
gilda um tjaldáningu eftir því hvort
ferðin liggur um alfaraleið í byggð
eða óbyggðum. Með hefðbundnum
viðlegutjöldum er átt við tjöld sem
eru veigameiri en svo að hægt sé að
bera þau á göngu en ekki tjaldvagna
eða fellihýsi og ámóta tæki.“
„Það eru til fleiri tegundir af
tjöldum,“ segir Sveinbjörn. „Þarna
er t.d. ekki minnst á jöklatjöld og með
þessum lögum verður ekki lengur
heimild til að nota slík tjöld í náttúru
landsins. Ég held að þetta hljóti að
vera mistök. Þeir sem hafa verið að
semja þetta hafi bara ekki vitað betur.
Það er greinilegt að þar er um að ræða
fólk sem því miður hefur ekki verið
að vinna heimavinnuna sína,“ segir
Sveinbjörn Halldórsson. /HKr.
Þessi mynd er tekin á Kjalvegi, en ferðalög um hálendi Íslands eru mjög vinsæl bæði meðal Íslendinga og útlendinga. Formaður SAMÚT segir að lögin
muni gjörbreyta aðgengi að hálendinu þannig að allt verði bannað nema það sé sérstaklega leyft. Ef farið verði óvart in á ranga slóða sem ekki séu inni á
því hnitakorti sem lagasetningin miði við séu menn að fremja lögbrot. Skipti þá engu máli þótt slóðinn sé mjög greinilegur og engar merkingar á staðnum
Myndir / HKr.
Talið er að ef frumvarp um ný náttúruverndarlög verði samþykkt verði
bændum torveldað að sinna störfum sínum, jafnvel á eigin landi.
Á leið í Kerlingafjöll. Akstur um hálendið á vel búnum jeppum er oftast eina
mun skerðast mjög ef frumvarpið verður að lögum.