Bændablaðið - 07.02.2013, Blaðsíða 35

35Bændablaðið | Fimmtudagur 7. febrúar 2013
Að undanförnu hefur verið vakin
athygli á því öryggisleysi sem
íbúar víða á landsbyggðinni búa
við í raforku- og fjarskiptamálum.
Þá hafa íbúar orðið varir við það
öryggis leysi sem skapast þegar
raforku kerfi detta út eða geta ekki
útvegað næga raforku fyrir sím-
stöðvar og fjarskiptasenda. Þegar
íbúar eða forsvarsmenn sveitar-
félaga leita svara og lausna er
ekki laust við að hver vísi á annan.
Stjórnvöld benda á fyrir tæki á
markaði og fyrirtækin á stjórnvöld.
Allt þetta þarf ekki að koma á
óvart þegar litið er á hvaða breytingar
hafa orðið í þessum málaflokkum
á síðustu árum og áratugum og
síðast en ekki síst hve mikilvæg hin
svokallaða upplýsingahraðbraut er
orðin í upplýsingasamfélagi nútímans.
Umhverfi fjarskiptamála hefur tekið
algjörum stakkaskiptum.
Ísland gerðist aðili að Evrópska
efnahagssvæðinu 1994 og þar sem
fjarskipti og samkeppnismál heyra
undir gildissvið EES-samningsins
hafa stjórnvöld innleitt evrópska
löggjöf í þessum málaflokkum með
auknum þunga. Þá ber að nefna að
ríkis fyrirtækið Landssíminn var selt
einka aðilum og hörð samkeppni komst
á í fjarskipta málum þar sem áður ríkti
ríkiseinokun. Í raforku geiranum var
innleidd löggjöf ESB um aðgreiningu
raforku sölu og dreifingu, sem sumir
gagnrýna hvernig staðið var að, sem
lýsir sér m.a. í mikilli hækkun á
flutnings kostnaði raf magns til íbúa á
landsbyggðinni.
Til þess að geta áttað sig betur á
leiðum til að takast á við þann vanda
sem steðjar að varðandi fjarskiptamál á
landsbyggðinni er rétt að byrja á því að
greina hvaða leikendur eru á sviðinu.
Póst- og fjarskiptastofnun
Samhliða því sem Póst- og
símamálastofnun var gerð að
hlutafélagi, Pósti og síma hf., árið
1996 var sett á laggirnar Póst- og
fjarskiptastofnun með lögum frá
Alþingi 1996 sem skyldi m.a. hafa
eftirlit með póst- og fjarskiptum
á Íslandi í samræmi við ESB-
löggjöf. Meginhlutverk Póst- og
fjarskiptastofnunar er að tryggja
hagkvæma, örugga og aðgengilega
fjarskipta- og póstþjónustu fyrir
alla landsmenn en ekki síður til að
tryggja virka samkeppni á póst- og
fjarskiptamarkaði, en samkvæmt EES-
samningnum var Íslandi skylt að opna
þessa markaði fyrir frjálsri samkeppni.
Fjarskiptaráð ríkisins
Árið 2003 var skipað fjarskiptaráð
ríkisins samkvæmt lögum um
fjarskipti nr. 81/2003. Hlutverk
fjarskiptaráðs er m.a.:
a. Að vera samráðsvettvangur
hagsmunaaðila um bætt fjarskipti,
b. Að vera stjórnvöldum og öðrum
til ráðuneytis um fjarskiptamál,
c. Að veita ráðuneyti
fjarskiptamála umsagnir um
fjarskiptamál, breytingar á löggjöf,
stefnumarkandi ákvarðanir
stjórnvalda og fjarskiptaáætlun,
d. Að beita sér fyrir samvinnu við
þá aðila, félög og samtök er um
fjarskiptamál og öryggi fjalla,
e. Annað sem ráðherra felur því.
Í fjarskiptaráði sitja fulltrúar fjar skipta-
fyrirtækja, Neytenda samtakanna,
fulltrúa Sambands íslenskra sveitar-
félaga o.fl. Innanríkis ráðherra
skipar formann og vara formann án
tilnefningar. Með ráðinu starfa einnig
fulltrúar Póst- og fjarskiptastofnunar.
Undirritaður sat sem varaformaður
fjarskiptaráðs á árunum 2007 til
2010, og óhætt er að segja að
verkefni ráðsins voru ærin. Oft var
tekist á um mikilvægar innleiðingar
á ESB-löggjöf þar sem framlag
fjarskiptafyrirtækja var ómetanlegt
í að rýna reglugerðir og áhrif nýrrar
lagsetningar á fjarskiptamarkaðinn.
Það samráð sem skapaðist í ráðinu
milli fyrirtækja á markaði og
stjórnvalda skipti sköpum um rétta
innleiðingu á löggjöf frá ESB að mínu
áliti. Samkvæmt því sem kemur fram
á heimasíðu innanríkisráðuneytisins
virðist fjarskiptaráð ekki lengur vera
starfandi og það er áhyggjuefni,
því það gæti til að mynda fjallað
um þá stöðu sem komin er upp á
fjarskiptamarkaði á landsbyggðinni
og hvaða úrbóta væri hægt að grípa til.
Fjarskiptasjóður
Fjarskiptasjóður ríkisins var stofnaður
með lögum nr. 132/2005 og tók
hann til starfa árið 2006. Lögum
um sjóðinn var breytt árið 2011, en
samkvæmt upphaflegum lögum var
sólarlagsákvæði.
Hlutverk sjóðsins er að úthluta
fjármagni til verkefna sem miða að
uppbyggingu stofnkerfa fjar skipta,
verkefna sem stuðla að öryggi og
samkeppnishæfni þjóð félagsins á sviði
fjarskipta og annarra verkefna, enda
sé kveðið á um þau í fjarskiptaáætlun
og ætla má að ekki verði í þau ráðist á
markaðs forsendum. Fjarskiptasjóður
er einnig verkefnisstjórn við gerð
fjarskipta áætlunar stjórnvalda á
hverjum tíma.
Fjarskiptasjóður hefur staðið fyrir
útboðum á fjarskiptaþjónustu, en
sjóðurinn þarf að vinna innan ramma
um ríkisstyrki á samkeppnismarkaði
samkvæmt ESB lögum. Fyrstu útboð
sem sjóðurinn stóð fyrir voru vegna
verkefnis stjórnvalda að byggja upp
GSM-samband á öllum stofnvegum
landsins og helstu fjarskiptastöðum
og í annan stað með svokölluðu
háhraðaútboði til að gefa öllum
landsmönnum kost á að tengjast
upplýsingahraðbrautinni með
viðunandi hætti. Í þriðja lagi tryggði
sjóðurinn útsendingar RÚV í gegnum
gervihnött þar sem þess þurfti við,
en það verkefni færðist síðan yfir til
menntamálaráðuneytisins.
Samningur var gerður við Símann
og Vodafone um GSM-verkefnið
og síðan var tilboði Símans tekið
í uppbyggingu á háhraðaneti. Sá
samningur gildir í eitt ár til viðbótar,
eða til mars 2014. Óvíst er hvað
tekur við eftir þann tíma en ákvæði
er í samningum um framlengingu
um þessa þjónustu við fólk á
landsbyggðinni, um 1.100 staði í allt,
sem fengu hraðvirkari tengingu við
internetið, flestir ADSL og 3 GSM
þráðlaust samband.
Í veðurofsanum sem íbúar á
Vestfjörðum og Norðurlandi fengu að
kenna á var eitthvað um að rafmagn
til fjarskiptasenda dytti út með
rafmagnsleysinu, en hluti af kostnaði
við háhraðaverkefni stjórnvalda
var einmitt að tryggja og greiða
fyrir rafmagn til fjarskiptasenda á
erfiðum stöðum. Gunnar Svavarsson
er formaður fjarskiptasjóðs en
aðrir stjórnarmenn eru Guðbjörg
Sigurðardóttir og Guðfríður Lilja
Grétarsdóttir.
Fjarskiptaáætlun stjórnvalda
Á síðasta ári samþykkti Alþingi
fjarskiptaáætlun ríkisins til næstu
ára. Fjallað hefur verið um þessa
áætlun hér í þessum dálki og verður
nánar rýnt í hana í næstu tölublöðum
Bændablaðsins.
sviðsstjóri tölvudeildar
Bændasamtaka Íslands
jbl@bondi.is
Jón Baldur Lorange
Upplýsingatækni og fjarskipti
Upplýsingatæknibásinn
Fjarskipti á landsbyggðinni
Mynd / HKr.