Bændablaðið - 07.02.2013, Blaðsíða 34

34 Bændablaðið | Fimmtudagur 7. febrúar 2013
Sænsk-bandarískt fyrirtæki
hyggst reisa fjörutíu m hátt
gróðurhús í Linköping í Svíþjóð,
að því er fram kom í blaðinu
Landsbygdens Folk í nóvember.
Þar á að rækta grænmeti fyrir
íbúa borgarinnar og komast
jafnframt hjá því að flytja
afurðirnar langar leiðir. Skiptar
skoðanir eru á því hve vistvæn
og hagkvæm framleiðsla sem
þessi er.
Hugmyndin um grænmetisrækt
í borgum varð til í Bandaríkjunum
og hefur borist þaðan til Evrópu.
Ræktuninni er í þessu tilfelli
ætlað að fara fram á tólf hæðum
í byggingunni og á þaki hennar.
Einn kosturinn við þessa
framleiðsluaðferð er að komast
hjá mengandi umferð bíla milli
dreifbýlis og þéttbýlis og draga
jafnframt úr kostnaði við flutninga
afurðanna á neytendamarkað.
Fyrirtækið Plantagon stendur að
byggingu þessa fyrsta garðyrkju-
háhýsis í Svíþjóð. Áætlað er
að uppskera þar 500 tonn af
grænmeti á ári á 4.000 fermetra
ræktunarfleti. Litið er á gróðurhúsið
sem tilraunaverkefni þar sem
byggingarfyrirtækið mun eiga
samstarf við tæknideild borgarinnar
um hagkvæmar „hringrásarlausnir“,
m.a. við nýtingu á varma og hringrás
koltvísýringsins við ljóstillífunina.
Úrgangur frá grænmetis-
framleiðslunni verður einnig
notaður sem orkugjafi í lokaðri
hringrás framleiðsluferilsins.
Jurtum á fyrsta framleiðslustigi
er plantað í bakka sem festir eru
á færiband. Bandið flytur þá
hægt og rólega hring eftir hring
upp á efstu hæð gróðurhússins
þar sem grænmetið er uppskorið.
Áburðurinn er gefinn í upplausn.
Eigendur og stjórnendur
fyrirtækisins halda því fram að
unnt sé að framleiða þrefalt meira
grænmeti á fermetra hringrásarinnar
en í hefðbundnu gróðurhúsi.
Til þess að komast hjá
samkeppni við hefðbundna
ræktun í gróðurhúsum hyggst nýja
fyrirtækið rækta framandi grænmeti
frá Asíu, svo sem frá fyrirtækinu
Pak Choi og kínaspergilkál.
Plantagon hefur sjálft staðið fyrir
þróun verkefnisins en notið aðstoðar
ráðgjafarfyrirtækisins Sweco, og er
stefnt að því að háhýsið verði mest
áberandi kennileiti Linköping. Að
sögn aðstoðarforstjóra Plantagon,
Hans Hassle, hefur fjármögnun
fyrirtækisins verið tryggð.
Kostnaðaráætlunin hljóðar upp á 25
milljónir evra. Almenningi verður
einnig gefinn kostur á að kaupa
hlutabréf í fyrirtækinu. Stefnt er
að því að heildarhlutur smáfjárfesta
verði 100 þúsund evrur.
Stærsti hluthafi fyrirtækisins er
bandaríski indíánaþjóðflokkurinn
Onondaga, sem efnast hefur á rekstri
spilavíta og tóbaksviðskiptum. Á
ferð til Bandaríkjanna hitti Hans
Hassle Onondaga-höfðingjann
Oren R. Lyons, sem lét í ljós áhuga
á að fjárfesta í umhverfisvænu
verkefni tengdu ræktun. Það varð
upphafið að fyrirtækinu Pentagon
International.
Fyrsta skóflustungan var tekin
á síðastliðnum vetri. Byggingin
mun rísa á landi Linköpingborgar
og fyrirtækið hefur þegar greitt
staðfestingargjald, sem tryggir
forgang þess að lóðinni. Þá er
hönnun byggingarinnar þegar hafin.
Svo sem vænta má eru skiptar
skoðanir á þessu verkefni.
Gagnrýnendur telja að bæði sé
einfaldast og ódýrast að rækta
grænmeti á hefðbundinn hátt. Þá
telja þeir að fljótandi næring fyrir
plönturnar, raflýsing og aðrar
sérlausnir hleypi kostnaðinum
upp. Styttri flutningsleiðir fyrir
afurðirnar vegi þá hækkun ekki
upp.
Í Linköping hafa allir flokkar
í borgarstjórn brugðist jákvætt
við verkefninu nema, nokkuð
óvænt, Umhverfisflokkurinn.
Hann hefur ekki látið sannfærast
um að þessi framleiðsluaðferð
sé hagkvæm, heldur verði hún
dýrari en hin hefðbundna, segir í
fréttatilkynningu frá flokknum.
Utan úr heimi
Margvíslegar hugmyndir um að flytja ræktun matvæla inn í háhýsi borganna:
Fyrirhugað að reisa fjörutíu metra hátt
gróðurhús í Linköping í Svíþjóð
„Fyrir 20 árum skrifaði ég
blaðagrein þess efnis að fyrir
sæmilega jarðbundinn líffræðing
væri það vistfræðilega óhugsandi
að hagvöxtur stæði um aldur og
æfi,“ skrifar U.B. Lindström í
Landsbygdens Folk 12. október.
„Nú, tuttugu árum síðar, horfumst
við í augu við skaðvænlegar
afleiðingar þeirrar stefnu að
hagkerfi hins vestræna heims
skuli vera knúið áfram af trú á
viðvarandi hagvöxt.
Í skýrslu sinni „Velferð án vaxtar“
bendir breski hagfræðingurinn
Tim Jackson á að það sé ríkjandi
sjónarmið að hagvöxtur auki velferð
allra. Vissulega hefur vöxturinn bætt
efnahag fólks, segir hann, en ekki
hafa allir notið hans. Á sama tíma
og hinir ríku hafa orðið ríkari standa
tekjur miðstéttarinnar í stað og hinn
tekjulægsti fimmtungur fólks fær að
skipta með sér tveimur prósentum af
hagvextinum. Þegar hagkerfið þenst
út gengur að sama skapi á auðlindir
jarðar. Áhrif af þessu á umhverfið
eru þegar óviðunandi.
Á síðasta fjórðungi nýliðinnar
aldar tvöfaldaðist hagkerfi heimsins
að umfangi á sama tíma og 60%
af vistkerfi jarðar biðu skaða af.
Jafnframt eru enn dekkri blikur á
lofti. Hvað gerist þegar níu milljarðar
jarðarbúa fara að keppa að því að
öðlast sömu lífskjör og íbúar OECD-
landanna búa nú við? Til þess að það
gerðist þyrfti fimmtánfalt stærra
hagkerfi en það sem við búum nú við.
Nú þegar ræður vistkerfið aðeins
við 2/3 hluta af því álagi sem hagkerfi
jarðarbúa leggja á það, án þess að það
skaðist og 2,7 milljarðar jarðarbúa
hafa hver og einn minna en tvo
dollara á dag til að lifa af.
Mörk ríkja og markaða hefur þurft
að endurskoða. Sama gildir um getu
okkar til að viðhalda efnahagslegri
sjálfbærni, og hin vistfræðilega
hefur verið dregin í efa. Þeir sem
hafa trú á viðvarandi hagvexti hafa
ráðið efnahagsstjórninni og gert
fjármálakerfinu kleift að taka ráðin
í sínar hendur.
Aukin skuldsetning hefur verið
mikilvægur þáttur í því að auka
neysluna. Með öðrum orðum hefur
hagstjórnin verið ósjálfbær. Meðan
hagkerfið stækkar nægilega hratt
gengur allt vel. Ef það gerist ekki
missir fólk vinnuna, neyslan dregst
saman og þar með er velferðin í
hættu.
Afleiðingin er efnahagsleg kreppa.
Hagvöxturinn er vissulega ósjálfbær
en stöðnunin hefur einnig alvarlegar
afleiðingar. Það þarf hagvöxt til
að fjármagna heilbrigðiskerfið,
menntunina og fleiri nauðsynlegar
greinar samfélagsins. Ef hagkerfið
hrynur er voðinn vís.
Jackson vitnar í rannsóknir
prófessors Hermans Dalys um stöðug
hagkerfi. Þar eru endurnýjanlegar
auðlindir aðeins nýttar í þeim
mæli sem þær endurnýjast en hinar
óendurnýjan legu í þeim mæli sem
unnt er að nota þær í staðinn fyrir
hinar endurnýjanlegu og úrgangur
frá framleiðslunni rýfur ekki þolmörk
vistkerfisins. Jafnframt, ef ríkið linaði
tök sín á hagstjórninni gæti það sinnt
betur félagslegum og vistfræðilegum
stefnumiðum sínum.“
Velferð án hagvaxtar
Margvíslegar hugmyndir eru uppi um gróðurhús í Linköping í Svíþjóð fyrir
utan tólf hæða gróðurhúsið sem um er rætt í fréttinni. Myndirnar hér fyrir
ofan og eins að neðan sýna eina þessara hugmynda Sweco, sem lýtur að
ræktun grænmetis í háhýsi í borginni.
Hér er háhýsi í Singapúr komið á hálfgert frumskógarstig.
grænmetisræktun í Linköping.
Ræktunarland er líftrygging
Nils Vagstad er rannsóknastjóri
hjá rannsóknamiðstöðinni
Bioforsk í Noregi. Hann sagði
í norska blaðinu Nationen á
síðasta ári að ræktunarland væri
öryggismál hverrar þjóðar. Það
væri óforsjálni að ganga að því sem
vísu að framboð á matvælum væri
tryggt. Það er boðskapur hans til
norskra stjórnmálamanna.
Það á ekki að líta á ræktunarland,
akra, tún og beitiland sem sérmál
landbúnaðarins og bænda,
heldur sem öryggispólitískt mál
þjóðarinnar. Stjórnmálamönnum,
án tillits til fylgis við flokka, ber
að varðveita og vernda norskt
ræktunarland. Lóðaskortur vegna
byggingar íbúðarhúsa og annarra
bygginga hefur leitt til þess að
norskir sveitarstjórnarmenn hafa á
síðari árum heimilað byggingu húsa
á ræktunarlandi.
Erna Solberg, leiðtogi
Hægriflokksins, hefur boðað að hún
vilji breyta núgildandi reglum um
lóðaúthlutanir sem eru frá árunum
2006 og 2010 og taka meira tillit
til framangreindra sjónarmiða.
Leiðtogi Alþýðusambandsins í
Noregi, Roar Flåthen, og Sigbjörn
Johansen, fjármálaráðherra og
þingmaður Verkamannaflokksins,
hafa tekið undir þetta sjónarmið. Um
3% af flatarmáli Noregs flokkast
sem ræktunarland.
„Ég skil vel að þetta sé erfitt mál
að takast á við fyrir stjórnmálamenn
og aðra sem takast á við aðkallandi
vandamál dagsins. Þeim ber að
hlusta á raddir fólksins,“ segir Nils
Vagstad. Hann bendir hins vegar á
að þegar taka þurfi ákvarðanir verði
að hafa í huga hvers þær geti leitt
til í versta falli. Þessu megi líkja
við framlög ríkisins til varnarmála,
sem í þessu tilfelli er að ríkið verður
sjálft að tryggja matvælaöryggi
þjóðarinnar.
Við lifum á margan hátt í
óvissum heimi. Þó er ljóst að
aukið matvælaöryggi er ein helsta
forsenda friðar í heiminum.
Mikilvægasta gjaldið fyrir það er
að vernda ræktunarlandið. Í skýrslu
um stöðu og framtíð landbúnaðar
í Noregi er boðað að auka þurfi
búvöruframleiðslu í Noregi um
tuttugu prósent á næstu tveimur
áratugum, auk þess sem verulega
þurfi að styrkja birgðastöðu korns
í landinu.