Læknablaðið - 01.09.1979, Síða 35

LÆKNABLAÐIÐ
181
Páll Eiríksson
GEÐRÆN VANDAMÁL Á ENDURHÆFINGADEILD
INNGANGUR
Lengi hafa menn gert sér grein fyrir
hinu nána samspili líkama og sálar, t. d.
hvernig sálræn spenna getur komið fram í
ýmsum líkamlegum einkennum. Margar
rannsóknir hafa og verið gerðar til þess að
kanna hversu algeng geðræn vandamál eru
í starfi heimilislækna og á meðal sjúklinga
á lyflæknis- og skurðdeildum. Strömgren18
fann í athugun sinni 1950, að af um
17000 viðtölum 27 heimilislækna við sjúkl-
inga sína höfðu 9% af sjúklingunum haft
hrein geðræn vandamál og um 13% höfðu
haft geðræn vandamál ásamt líkamlegum
einkennum. Rannsókn Nielsen, Juel-Niel-
sen og Strömgren10 á íbúum eyjarinn-
ar Samsö 1957—1961, sýndi, að 472 sjúkl-
ingar eða um 10% af íbúunum (yfir 15
ára aldur) hafði verið vísað til geðlæknis
á tímabilinu. B.G. Bentsen3 fann í hlið-
stæðri heildarrannsókn í héraði einu í Nor-
egi, að á árunum 1952—1955 höfðu 30%
af íbúum á aldrinum 20—60 ára (íbúatala
5.800) í héraði hans haft við geðræn vanda-
mál að etja. Björn Ögar22 fann í viða-
mikilli rannsókn í Noregi, þar sem þátt
tóku 13.436 sjúklingar og 56 heimilislækn-
ar, að geðræn vandamál, voru í fyrsta sæti
sem sjúkdómsgreining hjá 15% sjúkling-
anna og í öðru sæti hjá 11,6% sjúkling-
anna. Tómas Helgason 196410 fann í
rannsókn sinni á 5.395 íslendingum fædd-
um á árunum 1895—1897, að 1543 af þeim
höfðu haft geðrænar truflanir. Taldi hann,
að ekki væri meginmunur á tíðni geðrænna
truflana meðal íslendinga og meðal Dana
(á Bornholm). Strömgren, Andersen og
Schiödt 195519 fundu við rannsókn á
tveimur lyflæknisdeildum, að 34% sjúkl-
inga höfðu geðræn vandamál, en athugað-
ir voru 264 sjúklingar á hvorri deild. Niel-
sen 196117 fann á blandaðri lyflæknis/
Greinin barst 13/03/79. Samþykkt til birtingar
08/06/79. Send í prentsmiðju 01/07/79.
skurðlæknisdeild, að af 272 sjúklingum yf-
ir 15 ára höfðu 36% sjúklinganna haft geð-
ræn vandamál þar af 51% af sjúklingum
á lyflæknisdeild, en 25% af sjúklingum á
skurðlæknisdeild. Bille og Juel-Nielsen3
fóru yfir sjúkdómsgreiningar 1.787 sjúkl-
inga, sem lagðir voru inn á 30 stofnanir i
Árósum 1958. Á lyflæknisdeildum höfðu
12,6% sjúklinganna geðsjúkdómsgreining-
ar og á taugasjúkdómadeildum 15,7%
sjúklinganna að dómi læknanna á þessum
deildum.
Um sambærilegar rannsóknir á tíðni geð-
rænna vandamála á endurhæfingadeildum
virðist ekki vera að ræða. Þó hafa ýmsir
talið að u. þ. b. helmingur sjúklinga á end-
urhæfingadeildum hafi við geðræn vanda-
mál að etja, sbr. Carnes,0 Caine4 og Dia-
mond,7 sjá nánar síðar.
Má af þessum tilvitnunum sjá, að geð-
ræn vandamál sjúklinga, sem heimilislækn-
ar og læknar á ýmsum sjúkradeildum eiga
við að etja, eru tíð.
Margir sjúklingar á endurhæfi'ngadeild-
um leggjast inn eftir að þeim hefur skyndi-
lega verið svipt út úr daglegu vanabundnu
lífi við áverka, áföll, vinnuslys eða bílslys.
Sumir hafa misst ættingja, vini eða vanda-
menn, eða t. d. orsakað bana annarra í bíl-
slysurn. Aðrir hafa lengi átt við langvinna
sjúkdóma að etja, sem hafa haft mikil áhrif
á líf þeirra. Lamanir, máltruflanir og alls
kyns vanmáttur miðað við fyrri getu eru
sennilega hvergi algengari meðal sjúklinga
en einmitt sjúklinga á endurhæfingadeild-
um. Mætti því búast við, að tíðni geðrænna
vandamála á endurhæfingadeildum væri
veruleg.
EIGIN RANNSÓKN
Árið 1975 starfaði ég á endurhæfinga-
deild Borgarspítalans í Reykjavík.
Eftir því, sem á veru mína þar leið, varð
mér æ ljósara hversu samspilið milli lík-