Læknablaðið - 15.11.1995, Qupperneq 34

794
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
Figure 2. Percent distribution of x-ray examinations com-
pared to population census in Iceland 1993-1994.
sérdeilda, auk nokkurra sjúkrahúsa. Hinsveg-
ar ná þær til svo yfirgnæfandi meirihluta rann-
sókna, eða um 85%, að niðurstöðurnar verða
að teljast gefa nokkuð nákvæma mynd af þess-
um dreifingum. Mynd 2 sýnir hlutfallslega ald-
ursdreifingu allra sjúklinga sem rannsakaðir
voru og til samanburðar sýnir hún aldursdreif-
ingu samkvæmt manntali. Á mynd 3 má sjá
aldursdreifingu hinna einstöku flokka rann-
sókna.
Loks skal minnt á, að til samræmis og sam-
anburðar við fyrri svipaðar yfirlitsrannsóknir,
er öllum myndgreiningarrannsóknum gerð skil
í töflu II.
Umræða
Skoðun á ferli og þróun einstakra þátta heil-
brigðiskerfisins ásamt samanburði milli ára er
nauðsynleg til þess að gera sér grein fyrir hvert
stefnir.
Það á ekki síst við um jafn mikilvægan og
jafnframt kostnaðarsaman þátt sem læknis-
fræðileg myndgreining er. Samanburður við
samskonar þróunarferli í öðrum löndum er þá
ekki síður mikilvægur.
Eins og fyrr getur er markmið þessarar
gagnasöfnunar að afla upplýsinga til að meta
geislaálag af myndgreiningarrannsóknum með
jónandi geislun, en einnig að eiga efnivið til
þess að meta vægi einstakra rannsóknarhópa í
því álagi. Það verður framhald þessarar gagna-
söfnunar að mæla slíkt, bæði út frá niður-
stöðum eldri geislaálagsmælinga hérlendis (5)
og með samanburði við viðurkennda alþjóða-
staðla (6).
Aldurs- og kynjaskipting sjúklinga og skipt-
ing þeirra í einstaka flokka skipta þar einnig
máli, einkum til að gera sér grein fyrir vægi
yngri aldurshópanna.
Enda þótt þessi markmið hafi verið höfuð-
tilgangur gagnasöfnunarinnar er ekki síður at-
hyglisvert að skoða þróun og fjölgun röntgen-
rannsókna á því tímabili, sem sambærilegar
úttektir liggja fyrir um (1-3,7). Á þessu tíma-
bili hafa komið til nýir miðlar sem ekki nýta
jónandi geislaorku og hafa haft nokkur áhrif á
fjölgun myndgreiningarrannsókna, en þó í
minni mæli en ef til vill mætti búast við (8).
Þegar bornar eru saman heildartölur í töflu II
er það í raun ekki fyrr en um og eftir 1980 að
nýs myndmiðils fer að gæta, sem eru ómskoð-
anir. Þeim rannsóknum hefur síðan fjölgað
mjög en skráningu þeirra utan hinna sér-
greindu deilda er ábótavant. Samt fer vægi óm-
skoðana vaxandi og verða þær tímafrekari og
flóknari.
Af töflum II og III má lesa, að röntgenrann-
sóknum hefur fjölgað um 20.880 milli áranna
1984 og 1993, eða að meðaltali um 1,7% árlega.
Samtímis var aukning allra myndgreiningar-
rannsókna 44.005, eða 3,6% meðalársfjölgun.
Á því ári sem rannsókn okkar nær til, var fjöldi
rannsókna með jónandi geislun (röntgen og
ísótópar) 600 á 1000 íbúa, en fjöldi allra mynd-
greiningarrannsókna var 680 á 1000 íbúa. Þessi
síðasta tala er vafalaust nokkru hærri, en sem
fyrr segir er skráningu ómskoðana ábótavant
utan sérhæfðu röntgendeildanna. Til saman-
burðar skal þess getið, að um 1990 voru tilsvar-
andi tölur fyrir allar myndgreiningarrannsókn-
ir 530 á 1000 íbúa í Svíþjóð, 830 á 1000 í Banda-
ríkjunum og 465 á 1000 í Stóra-Bretlandi (9 ).
Á mynd 2 er sýndur hlutfallssamanburður á
aldursdreifingu sjúklinga sem rannsakaðir
voru og aldursdreifingu samkvæmt manntali
miðað við áramót 1993-1994. Þær niðurstöður
koma ekki á óvart og eiga skiljanlegar læknis-
fræðilegar og félagslegar skýringar.
Á hinn bóginn má lesa ákveðin sérkenni út
úr samanburði á aldurs- og kynjadreifingu
sjúklinga á tveimur stærstu röntgendeildunum.
Þannig sést ákveðið ris vegna aldurshópsins
10-39 ára á Borgarspítala, þar sem karlar eru í