Læknablaðið - 15.04.1997, Page 31

LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
223
þvagfærum. Niðurstöður sýna að nauðsynlegt er
að koma á reglubundnu eftirliti með þessum hópi
hér á landi eins og tíðkast í öðrum löndum til að
draga megi úr tíðni þessara fylgikvilla.
E-5. Ristilkrabbamein og erfðir
Sigurður Ingvarsson*, Jónína Þ. Jóhannsdóttir*,
Sólveig Grétarsdóttir**, Guðríður H. Ólafsdótt-
ir**, Jón Þór Bergþórsson*, Valgarður Egilsson*
Frá *Rannsóknastofu HI í meinafræði, **Rann-
sóknastofu KI í sameinda- og frumulíffrœði
Talið er að um það bil 5-10% af ristilkrabba-
meinum megi rekja til erfða. Algengasta mynd af
arfgengu ristilkrabbameini er HNPCC (heredit-
ary non-polyposis colorectal carcinoma) eða
Lynch heilkenni. Sjúkdómurinn erfist með ríkj-
andi hætti og eru arfberar í aukinni hættu að fá
meðal annars maga- og eggjastokkakrabbamein
auk ristilkrabbameins. Æxlisfrumur frá HNPCC
sjúklingum hafa skerta hæfni til að gera við
skemmdir í erfðaefninu, einkum ef um er að ræða
misparað DNA. Talið er að kímlínubreytingar í
hMSH2, hMLHl, hPMSl og hPMS2 genum sem
tákna DNA viðgerðarþætti geti útskýrt þetta.
Akveðið svipgerðareinkenni fylgir æxlum sem
bera stökkbreytingu í genum DNA mispörunar-
viðgerða, oft nefnd RER+ (replication error)
svipgerð. Greina má svipgerðina með notkun
microsatellite erfðamarka, því nýjar samsætur
með fleiri eða færri endurteknum einingum koma
fram í æxlum með RER+ svipgerð.
Við höfum safnað æxlisefniviði frá árinu 1991
frá sjúklingum með ristilkrabbamein. I 25 af 114
æxlum greindist óstöðugt erfðaefni hvað varðar
stutta endurtekna kirnisraðir, eða RER+ svip-
gerð. Einnig höfum við unnið með hóp sjúklinga,
alls 101 sjúkling, með ristilkrabbamein sem voru
greindir tiltölulega ungir með sjúkdóminn (yngri
en 50 ára) á tímabilinu 1955-1994. Fjörutíu og þrjú
æxli frá einstaklingum úr þessum hópi reyndust
hafa RER+ svipgerð. Með ættrakningu greindust
fimm fjölskyldukjarnar þar sem einstaklingar
með ristilkrabbamein bera RER+ svipgerð.
Aukin tíðni magakrabbameins kemur einnig fram
í viðkomandi fjölskyldum. I ristilæxlum þar sem
RER+ svipgerð kemur fram er verið að skima
fyrir stökkbreytingu með SSCP (single-stranded
conformation polymorphism) og CDGE (const-
ant denaturant gel electrophoresis) aðferðum.
Með DNA raðgreiningu greindist sómatísk
stökkbreyting í hMSH2 geni í einum einstaklingi
með RER+ svipgerð og ættarsögu um ristil-
krabbamein en kímlínubreytingar hafa ekki
greinst.
Markmið rannsóknarinnar er að komast að því
hversu útbreytt Lynch heilkenni er á íslandi og
kortleggja helstu kímlínubreytingar hér á landi
sem valda sjúkdómnum.
E-6. Andlitsfall, höfuðlag og arfgerðir
foreldra barna með skörð
Peter A. Mossey, Reynir Arngrímsson, John
McCoIl, G.M. Vintiner, J. Michael Connor
Frá Dept of Orthodontics, Dundee University,
Depts of Medical Genetics and Statistics Glasgow
University, kvennadeild Landspítalans
Inngangur: Orsakir skarðs í vör með eða án
klofins góms og einangraðs klofins góms eru tald-
ar líkar, en hvort tveggja eru dæmi um sjúkdóma
sem rekja má til margþátta erfða, það er samspils
fjölgena erfða og þekktra umhverfisþátta. Hér er
lýst rannsókn sem sýnir samspil arfgerðar á meg-
ingeni (TGF a) við eiginleika sem stjórnast af
fjölgena erfðum (andlitsfall og höfuðlag).
Aðferðir: Gerðar voru formfræðilegar (morp-
hometric) mælingar á röntgenmyndum foreldra
barna með skörð og klofinn góm til að leita að
sérkennum sem mætti einkenna andlitsfall og höf-
uðlag þessara einstaklinga. Einnig var gerð DNA
greining á arfgerð gensins Transforming growth
factor alpha (Tgf a), með því að skoða þrjá þekkta
arfbreytileika innan gensins (Taq I, BamHI og
Rsa I).
Niðurstöður: Andlits- og höfuðmælingar sýndu
greinilegan mun í andlitseinkennum foreldra
barna með skörð borið saman við samanburðar-
hóp. Arfgerðargreining sýndi að Tgfa/Taq I C2
samsætan kom oftar fyrir í foreldrahópnum
(RR=4,10; p=0,009). Tgfa/BamHI A1 samsætan
greindi á milli foreldra barna með skarð í vör og
foreldra barna með klofinn góm (X2=7,15;
p=0,007). Aðhvarfsgreiningarlíkan sýndi að arf-
breytileiki greindur með Tgfa/Taq I hafði best
forspárgildi til aðgreiningar á foreldrum barna
með skörð og klofinn góm frá samanburðarhópi,
en til að greina á milli foreldra barna með skarð í
vör og þeirra sem áttu börn með einangraðan
klofin góm reyndist samsett arfgerð Tgfa/BamHI
og Tgfa/Rsa I best.
Með notkun aðhvarfgreiningarlíkans og arf-
gerðargreiningu var hægt að flokka 68,3% for-
eldra rétt, en með því að bæta við upplýsingum
um andlitsfall og höfuðlag foreldra var hægt að
bæta forspárgildi við matið í 76% fyrir foreldra
barna með klofinn góm og 94% foreldra barna
með skarð í vör.
Umræða. Rannsókn þessi sýnir að greinilegur
munur er á andlitsfalli og höfuðlagi foreldra, sem
eignast börn með skörð í vör og klofinn góm.
Einnig að arfgerð hefur áhrif á líkur á að eignast