Læknablaðið - 15.12.1997, Blaðsíða 49

LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
833
lingsins í hálendisferðinni höfðu fengið leish-
manssótt á sama tíma.
Umræða
Hér er lýst leishmanssótt í húð íslendings
sem verið hafði á ferðalagi í Suður-Ameríku.
Pó sjúkdómurinn sé mjög algengur á þessum
slóðum er hann tiltölulega lítt þekktur á ís-
landi. Þó er vitað um einn íslenskan karlmann
sem sýktist fyrir um átta árum, sennilega í
Evrópu.
Helstu mismunagreiningar leishmanssóttar í
húð eru sarklíki (sarcoidosis), bakteríusýking-
arnar húðberklar, himberjasótt (yaws), sára-
sótt og nefslímuhersli (rhinoscleroma) ásamt
sveppasýkingunum sporamyglu (sporotrichos-
is), váfumyglu (histoplasmosis) og sprota-
myplu (blastomycosis).
A þeim stöðum þar sem sýkingin er landlæg
er greining auðveld þegar um er að ræða dæmi-
gerð sár. Greining er þá staðfest með stroki frá
sári sem er litað með Giemsa, Wrights eða
Leishmans litun. Einnig er til leishmanin próf
sem er framkvæmt með því að sprauta Leish-
mania promastigotes í fenóllausn í húð. Prófið
er síðan lesið á sama hátt og berklapróf eftir
tvo til þrjá sólarhringa.
I vestrænum ríkjum þar sem sjúkdómurinn
er sjaldgæfur er greiningin yfirleitt gerð með
smásjárskoðun vefjasýnis eftir Giemsa litun.
Nota má stroksýni frá sári (smear) eða vefja-
sýni hert í formalíni. Þessa greiningaraðferð er
auðvelt að nota hér á landi. Ræktanir á sér-
stökum ætum er hægt að gera til að greina
undirflokka en þær eru ekki framkvæmdar hér
á landi sem vanaverk (6). Hægt er að mæla
mótefni gegn Leishmania í sermi, en þó ekki
hérlendis. Mótefnamælingar hafa mest gildi ef
grunur er um leishmanssótt í innri líffærum.
Meðferð leishmanssóttar er með ýmsum
hætti. Mælt er með kröftugri meðferð við nýja
heims sýkingu, en gamla heims sýkingu má oft
meðhöndla með staðbundinni meðferð.
Dæmi um meðferðarleiðir sem notaðar hafa
verið eru: fimmgild kvikasilfurssambönd, am-
fóterícín, dapsón, pentamídín, ketókónazól,
ítrakónazól, metrónídazól, bleómýcín, skurð-
aðgerðir, frysting með fljótandi köfnunarefni
og hitameðferð (5). Mjög erfitt er að meta
árangur meðferðar á leishmanssótt gamla
heimsins þar sem sárin hafa tilhneigingu til að
gróa af sjálfu sér.
Þau lyf sem virðast hafa mest áhrif á gang
sýkingarinnar eru fimmgild kvikasilfurssam-
bönd (5). Algengasta meðferðin er natríum
stíbóglúkónat (Pentostama®) og meglúmín
antímóníat (Glucantimea®). Talið er að þessi
tvö lyf bæli ATP og GTP myndun í frumdýrun-
um með því að bæla glýkólýsu og sítrónusýru-
hringinn. Meðferðin er árangursrík í 60-90%
tilfella. Algeng meðferð er 20 mg/kg á dag í
vöðva í 20 daga. Helstu aukaverkanir eru
ógleði, uppköst, niðurgangur og kviðverkir.
Breytingar á hjartariti, sér í lagi T-takkabreyt-
ingar sjást hjá flestum sem fá lyfið, en þessar
breytingar eru ekki taldar alvarlegs eðlis. Ráð-
legt er þó að gefa hjartasjúklingum lyfið með
varúð.
Lyfið skilst út um nýru og er að langmestu
leyti horfið úr blóði og sermi 12 klukkustund-
um eftir gjöf. Hvorki natríum stíbóglúkónat né
meglúmín antímóníat eru skráð á íslandi og
þurfti því að sérpanta lyfið sem gefið var.
Apótek Landspítalans sá um að útvega lyfið.
Vitneskjan um að ferðafélagi sjúklings hefði
leishmanssótt auðveldaði greiningu sársins.
Tegundargreining var ekki reynd. Til þess
hefði þurft sérhæfðar rannsóknir svo sem ein-
klasa (monoclonal) mótefnamælingu, fjölföld-
un kínetóplast kjarnasýru (polymerase chain
reaction) eða ræktanir á sérhæfðum ætum.
Þetta sjúkratilfelli minnir á að með auknum
ferðalögum Islendinga til fjarlægra landa geta
íslenskir læknar búist við að rekast öðru hvoru
á hitabeltishúðsjúkdóma sem virðast við fyrstu
sýn vera ósérhæfðar eða algengar húðbreyting-
ar.
HEIMILDIR
1. Anonymous. Control of the leishmaniases. Report of a
WHO Expert Committee. WHO Tech Rcp Ser 1990; 793:
1-158.
2. Desjeux P. Human leishmaniases: epidemiology and pub-
lic health aspects. World Health Stat Q 1992; 45: 267-75.
3. Ho JL, Badaro R, Hatzigeorgiou D, Reed SG, Johnson
WD Jr. Cytokines in the treatment of leishmaniasis: from
studies of immunopathology to patient therapy. Biother-
apy 1994; 7: 223-35.
4. Kerdel-Vegas F. Parasitic worms and protozoa. In:
Champion RH, Burton JL, Ebling FJG, eds. Textbook of
Dermatology, Rook Wilkinson Ebling. 5th ed. Oxford:
Blackwell Scientific Publ, 1992: 1251-63.
5. Koff AB, Rosen T. Treatment of cutaneous leishmania-
sis. J Am Acad Dermatol 1994; 31: 693-708.
6. Goihman Yahr M. American mucocutaneous leishmania-
sis. Dermatol Clin 1994; 12: 703-12.