Læknablaðið - 15.12.1997, Blaðsíða 42

826
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
neytenda (6,0% svarenda) hafa þrjú einkenni
eða fleiri fyrra árið. Seinna árið fannst minni
hópur með þennan fjölda einkenna eða 3,9%
neytenda (3,5% svarenda) (3).
Avanabinding hefur verið miðuð við ein-
kennaþrenninguna stjórnleysi, afréttara og
það að viðkomandi telji áfengisneyslu sína vera
vandamál (5). Ávanabinding fannst hjá 1,3%
áfengisneytenda (tafla IV). Ávanabinding var
algengari við áfengisrannsóknirnar 1974 og
1984. Þá fundust einkenni um ávanabindingu
meðal 2,2% neytenda (1,8% svarenda) fyrra
árið og 1,6% neytenda (1,4% svarenda) seinna
árið (3). Ávanabinding meðal kvenna var hins-
vegar sjaldgæfari (1,0%) í rannsókn Jóns G.
Stefánssonar. í okkar rannsókn er eingöngu
um að ræða hóp kvenna yfir 55 ára aldri en
áfengismisnotkun hefur reynst algengari með-
al karla (12). Um tvöfalt stærri hópur fannst
með einstök einkenni ávanabindingar (tafla I).
CAGE prófið (7) samanstendur af fjórum
spurningum og telst gefa sterka vísbendingu
um áfengismisnotkun við tvö eða þrjú jákvæð
einkenni og greinandi við fjögur (8).
Tvö CAGE einkenni eða fleiri finnast meðal
3,2% áfengisneytenda (töflur I og III). Þrjú
CAGE einkenni eða fleiri fundust meðal 1,9%
áfengisneytenda. Telja má að þrjú CAGE
einkenni eða fleiri bendi til ávanabindingar þar
sem um er að ræða álíka stóran hóp og þann
sem við greinum með ávanabindingu auk þess
sem tvö CAGE einkennanna eru meðal þeirra
þriggja einkenna sem við notum til skilgrein-
ingar á ávanabindingu.
Þegar litið er á algengi misnotkunarein-
kenna hjá þeim hópum sem aðgreindir eru að
mismunandi tíma liðnum frá síðustu neyslu
(tafla IV) má sjá að einkenni eru algengust
þegar liðið hefur meira en ár frá drykkju.
Meira en fjórðungur þessa hóps hefur að
minnsta kosti eitt CAGE einkenni eða eitt
einkenni af átta. Hinsvegar hefur tæpur helm-
ingur þessa hóps eitt eða fleiri einkenni af 13.
Þetta styður þá tilgátu að þegar einkennum
9-13 er bætt við greinast einnig þær konur sem
einhvern tíma á ævinni hafa haft áfengisvanda-
mál. í þeim hópi eru væntanlega þær konur
sem telja neyslu sína ekki vera vandamál leng-
ur. Þetta skýrir væntanlega að hluta til það að
fleiri finnast í þeim hópi sem hefur leitað sér
aðstoðar en í hópnum sem telur neyslu sína
vera vandamál. Eins og vænta má eru meðaltöl
gamma glútamýl transferasa hæst hjá þeim
hópi áfengisneytenda (30,5%) sem drukkið
hafði í vikunni á undan rannsókn (tafla IV).
Sýnt hefur verið fram á gagnsemi spurningar-
innar um tímalengd frá síðustu áfengisneyslu
til að greina áfengismisnotkun (19). Algengast
var að ein til fjórar vikur hefðu liðið frá því
áfengis var síðast neytt. Tveir þriðju hópsins
höfðu neytt áfengis undanfarinn mánuð.
Neysla áfengis daglega eða nokkrum sinnum
í viku (töflur I og V) er sjaldgæf, fannst hjá
3,3% áfengisneytenda. Helmingur einstak-
linga í þessum hópi hefur eitt eða fleiri viðbót-
areinkenni um misnotkun. Meira en helmingur
áfengisneytenda (56,2%) neyta áfengis sjaldn-
ar en mánaðarlega.
Um skimblóðprófin gilda þær sömu al-
mennu faraldsfræðilegu reglur og um skimpróf
með spurningalistum að æskilegt er að næmið
sé mikið til að greina sem flesta þeirra sem hafa
sjúkdóminn. Jafnframt er mikilvægt að sér-
tæknin sé sem mest til þess að greina ekki aðra
en þá sem hafa sjúkdóminn. Einnig er æskilegt
að til sé viðeigandi meðferð við sjúkdómnum.
Við samanburð á skimblóðprófum og spurn-
ingalistum til greiningar á áfengismisnotkun
hafa spurningalistarnir reynst mun betur (20).
Helstu skimblóðpróf sem notuð hafa verið við
greiningu áfengismisnotkunar eru mæling á
gamma glútamýl transferasa og meðalfrumu-
rými rauðra blóðkorna (21).
Um notagildi blóðprófanna ti! að greina
áfengismisnotkun (tafla VI) má segja að mæl-
ingar á gamma glútamýl transferasa og meðal-
frumurými rauðra blóðkorna komi að nokkru
gagni en mælingar á alkalískum fosfatasa og
bílírúbíni komi ekki að gagni.
Næmi gamma glútamýl transferasa er lítið
þar sem gildið yfir viðmiðunarmörkum fundust
einungis meðal 20% þeirra sem hafa einkenni
um áfengismisnotkun. Sértæknin er hinsvegar
mikil eða 93,9%. Með öðrum orðurn hafa
93,9% þeirra sem ekki hafa einkenni um mis-
notkun gamma glútamýl transferasa undir við-
miðunargildum. Aðrar rannsóknir (21) hafa
metið næmi gamma glútamýl transferasa held-
ur hærra, eða á bilinu 34—85%. Það hækkar
ekki eftir neyslu áfengis í eitt skipti og nær
eðlilegum gildum innan fárra vikna við áfengis-
bindindi. Gamma glútamýl transferasi mælist
tvöfalt til þrefalt hærri hjá þeim, sem hafa ein-
hver einkenni um misnotkun og höfðu neytt
áfengis í vikunni fyrir rannsókn, heldur en hjá
bindindiskonum eða þeim sem ekki höfðu