Læknablaðið - 15.04.1998, Síða 76

340
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
Gunnar Helgi Guðmundsson
Gæðaþróun og verklagsreglur
Höfundur þessarar greinar
hefur um árabil unnið að gæða-
þróunarmálum fyrir Félag ís-
lenskra heimilislækna (FÍH) auk
þess að hafa verið í samevrópsk-
um vinnuhópi heimilislækna um
gæðaþróun (EQuiP) frá 1991. Á
síðasta ári samdi höfundur grein-
argerð um verklagsreglur (pract-
ice guidelines) í tengslum við
setu í gæðaráði Heilbrigðisráðu-
neytisins. Greinargerð þessi var
síðan kynnt heimilislæknum. Þar
sem umræða um gæðaþróun hef-
ur aukist á síðustu misserum
þykir höfundi rétt að greinar-
gerðin komi fyrir augu allra
lækna.
Greinargerð um
verklagsreglur
Áður en lengra er haldið skal
tekið fram að sumir vilja nota
orðið verklagsrammar í stað þess
að tala um verklagsreglur. Hér
mun ég halda mig við það síðara.
Verklagsreglur eru veigamikill
þáttur í gæðaþróun. Skýrar (ex-
plicit) verklagsreglur eru venju-
lega þróaðar með því að rýna í
niðurstöður vísindarannsókna,
notast við álit þeirra sem sér-
þekkingu hafa og ná samkomu-
lagi um þessa þætti innan stéttar-
innar.
Ymsar skilgreiningar eru til
um hvað verklagsreglur eru. Sú
sem hér er notuð er þessi; Ráð-
leggingar eða vísindalega
grundvallaðar og ítarlegar lýs-
ingar á þjónustu við sjúklinga,
seni mynda grunn að ákvörð-
ununi í daglegu starfi og
Höfundur er formaður gæðaráðs
Félags íslenskra heimilislækna.
hjálpa þannig til við gæðaþró-
un, símenntun og í framhalds-
námi.
Ýmsar ástæður liggja að baki
því að nota verklagsreglur. Þess-
ar eru helstar:
Sjónarmið og aðferðir í dag-
legu starfi eru oft afar mismun-
andi milli lækna og vinnustaða
þeirra. Verklagsreglur geta hjálp-
að til við að minnka óviðeigandi
frávik milli lækna.
Verklagsreglur eru viðmiðandi
þáttur fyrir lækna í daglegu
starfi.
Þær geta hjálpað við að af-
marka starf lækna og þróa fyrir-
komulag í samskiptum þeirra á
milli og einnig gagnvart öðrum
heilbrigðisstéttum.
Þær eru andlit lækninga gagn-
vart samfélaginu. Þær hjálpa
öðrum heilbrigðisstéttum að
skilja vinnu lækna og auka þar
með traust samfélagsins á þeim.
Þær geta hjálpað til við að gera
lækninn afkastameiri og skil-
virkari og sýna þeim sem borga
brúsann að læknar taka gæði og
kostnað við heilbrigðisþjónust-
una alvarlega.
Þær geta komið að gagni komi
til lögsókna.
Ljóst er að ógerningur er að
búa til verklagsreglur um alla
þætti læknisþjónustu. Þær ættu
því að beinast að mikilvægustu
þáttum starfsins. Við gerð verk-
lagsreglna er hægt að notast við
umgjörð (structure), framkvæmd
(process) og árangur (outcome);
Umgjörð: Hér er um að ræða
húsakynni, aðstöðu, tæki, skipu-
lag þjónustu og menntun starfs-
fólks.
Framkvæmd: Hvernig starfið
er unnið. Tjáskipti við sjúklinga,
rannsóknir, meðferð, sjúklinga-
fræðsla og tilvísanir.
Árangur: Hvað gerist með
sjúklinginn eftir að hann fer frá
lækninum. Gæðavísar (quality
indicators) fyrir árangur eru til
dæmis dánartölur, sjúkdóma-
tíðni, starfshæfni sjúklinga,
hvernig sjúklingar hugsa um
heilsu sína og ánægja þeirra.
Margir vilja einnig taka kostnað
inn í dæmið.
Til að ákveða hvort gera eigi
verklagsreglur þarf að hafa í
huga viss skilmerki (criteria).
Efni sem setja á verklagsreglur
um þarf að vera viðeigandi með
tilliti til læknisstarfsins, það þarf
að vera efni sem litið er á sem
vandamál í daglegu starfi, líkindi
þurfa að vera á að menn geti
sammælst urn notkun verklags-
reglnanna, það þarf að vera
mögulegt að safna upplýsingum
og vinna úr gögnum, helst þurfa
að vera til vísindaleg sannindi
varðandi efnið og verklagsregl-
urnar þurfa að leiða til góðs fyrir
sjúklingana.
Til að velja efni er hægt að
notast við upplýsingar úr ýmsum
áttum, til dæmis kvartanir sjúk-
linga, upplýsingar úr starfi um
framkvæmd þjónustu og árang-
ur, vandamál í meðferð, ný vís-
indaleg sannindi, ný stefnumörk-
un eða upplýsingar frá greiðend-
um þjónustu.
Skilmerki fyrir
verklagsreglur
Verklagsreglur þurfa helst að
vera: