Læknablaðið - 15.09.1999, Síða 96

752
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
Iðorðasafn lækna 114
Sænskur köttur
Síðasti pistill var skrifaður í
sænskri smáborg og í félagi
við sænskan kött. Honum
leiddist sjálfsagt að sitja inni
þennan eina rigningardag og
að vera settur í það verkefni
að fylgjast með stafavillum í
íslenskum texta á tölvuskjá.
Hann mjálmaði þó öðru
hvoru, eins og til samþykkis,
virtist íhuga innihald textans
gaumgæfilega. Þegar skýja-
hulunni létti og sólargeislarnir
höfðu þurrkað nánasta um-
hverfi, stökk hann niður af
tölvuborðinu, trítlaði einbeitt-
ur niður stigann og skaust út í
garðinn. Hann sást síðan svífa
í léttum boga yfir girðinguna
og hverfa inn í skóginn til
norðausturs. Það var ekki fyrr
en mörgum sólarhringum
seinna að hann birtist aftur
ferðlúinn en geislandi af sín-
um meðfædda virðuleika.
Hann lét lítið uppi um ferðir
sínar, en virtist síður en svo
óánægður með útiveruna.
Af kettinum segir síðan fátt
fyrr en daginn sem yfirlýsing
sænsku málnefndarinnar um
að lögfesta ætti stöðu sænskr-
ar tungu birtist. Þann morgun
allan sat hann inni ábúðarfull-
ur, nánast eins og sigri hrós-
andi meðan hann fylgdist
grannt með íslensku húsráð-
endunum í viðureign sinni við
sænsk dagblöð.
Hnattvæðingin
I Reykjavíkurbréfi Morg-
unblaðsins þann 15. ágúst er
lagt út af yfirlýsingu hinnar
sænsku málnefndar. Sagt er að
Svíar hafi hingað til ekki haft
miklar áhyggjur af stöðu
tungu sinnar, en að þeir hafi
vaknað upp við vondan draum
vegna ýmissa breytinga sem
þeir telja að rekja megi til
hinnar svonefndu hnattvæð-
ingar (E. globalization). Þeir
óttast nú að yfirburðastaða
enskrar tungu í alþjóðlegum
samskiptum, sérstaklega með
sjónvarps- og netvæðingu
undanfarinna ára, muni verða
til þess að sænsk menning,
sænsk tunga og sænsk lífsgildi
víki fyrir hinni einsleitu og
yfirborðskenndu hugmynda-
fræði ameríska fjölmiðla- og
afþreyingariðnaðarins.
Málnefndin vill lögfesta
stöðu sænskrar tungu. Ekki er
ljóst hversu langt slík „lög-
festing“ muni ná, né hvaða
gagn hún muni gera. Hitt er þó
víst að áhyggjur af menning-
arlegum áhrifum vegna und-
anlátssemi við notkun ensku í
sænska skólakerfinu fara vax-
andi. Því er til dæmis lýst að
kennslubækur á ensku séu í
notkun í ýmsum greinum í
grunnnámi. Islenska skóla-
kerfið er vafalítið miklu betur
statt hvað þetta varðar. ís-
lenskir kennarar hafa margir
verið ötulir við að þýða er-
lendar bækur eða að skrifa
kennslubækur á íslensku.
Þetta er gömul hefð á lægri
skólastigum, en háskólastigin
hafa orðið útundan þar til á
síðustu árum. Sú mikla breyt-
ing, sem orðið hefur, sést vel
þegar gengið er ineðfram
bókahillunum í Bóksölu stúd-
enta. Fjöldi kennslubóka og
rita eftir íslenska háskóla-
kennara hefur vaxið ár frá ári
og kennararnir virðast nú setja
metnað sinn í það að fræðileg
umfjöllun geti farið fram á ís-
lensku.
Miklu skiptir að deildir há-
skólanna geri þá kröfu að
kennsluefni verði
fyrst og fremst á
íslensku og að
þær byggi upp
nauðsynlega að-
stöðu fyrir kenn-
arana. Heilbrigðisgreinarnar
hafa því miður ekki verið í far-
arbroddi hvað varðar kennslu-
rit á íslensku. Það þarf að lag-
færa. Höfundur Reykjavíkur-
bréfsins gefur í skyn að laun
kennara geti skipt máli ef gera
á auknar kröfur um varðveislu
íslenskrar menningar og tungu.
Djísus, sjitt og fökk!
Höfundur Reykjavíkurbréfs
vill láta auka kennslu í ís-
lensku í grunnskóla. Ekki skal
úr því dregið hér, en spyrja má
hvaðan íslensk börn fái fyrir-
myndir sínar. Undirrituðum
hefur oft legið við örvæntingu
þegar hann hlustar á samræð-
ur hjá sjónvarps- og mynd-
bandakynslóðinni og henni er
mikið niðri fyrir. Jafnvel for-
eldrarnir, sem ekki áttu kost á
að læra ofangreind áhersluorð
í æsku, eru farin að apa þau
eftir. Því hefur hann verið að
viðra þá hugmynd í kunn-
ingjahópi að nú sé komið að
því að fara að talsetja erlent
myndefni. Viðbrögðin eru enn
oftast neikvæð og þá helst
með þeiiri röksemdafærslu að
það verði „svo fáránlegt að
hlusta á John Wayne tala ís-
lensku!“ Undirritaður heldur
því hins vegar fram að sjón-
varpsefnið sé ungu kynslóð-
inni slík fyrirmynd að þetta
verði að gera og að íslenskum
leikurum verði ekki skota-
skuld úr því að herma eftir er-
lendum strigabössum.
Jóhann Heiðar Jóhannsson
(netfang: johannhj@rsp.is)