Læknablaðið - 15.10.1999, Blaðsíða 40

802
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
rúmlega 9% sjúklinga uppfylltu þessi skilyrði
auk þess að nota asetýlsalisýlsýru.
Umræða
Sjúklingar með kransæðasjúkdóm búa við
verulega aukna áhættu á endurteknum áföllum,
oft lífshættulegum. Þetta gildir einnig um sjúk-
linga sem gengist hafa undir kransæðaaðgerð
eða kransæðavíkkun. A síðustu árum hafa
komið fram öflug úrræði til að draga úr þessari
áhættu þannig að um allan heim hljómar nú
herkvöð þess efnis að leggja mjög aukna
áherslu á annars stigs forvarnaraðgerðir. Þess-
ari rannsókn er ætlað að leggja lóð á hinar ís-
lensku vogarskálar með því að kanna hvernig
staðið er að eftirliti, meðferð og annars stigs
forvörnum á langvinnum sjúkdómi í heilsu-
gæslunni. Okkur er ekki kunnugt um viðlíka
rannsókn þar sem skoðað hefur verið hvernig
þessu eftirliti er háttað á heilsugæslustöðvum
Af þeim 402 sjúklingum sem þátt tóku í
rannsókninni voru 40% að hluta til að minnsta
kosti í eftirliti hjá heimilislækni, 11% sögðust
ekki vera í neinu eftirliti og um 20% svöruðu
ekki þessari spumingu. Það virðist því sem
tæplega þriðjungur sjúklinga með kransæða-
sjúkdóm sé í litlu sem engu eftirliti. Þetta virt-
ist vera svipað milli greiningarhópanna. At-
hygli vekur að þeir sjúklingar sem hafa ein-
göngu hjartaöng eru oftast í eftirliti hjá heimil-
islækni sínum eingöngu (29%) og hjá bæði
hjartalækni og heimilislækni (16%). Ennfrem-
ur kom í ljós að enginn sjúklingur sem farið
hafði í kransæðavíkkun taldi sig vera eingöngu
í eftirliti hjá heimilislækni. Svipuð niðurstaða
fékkst varðandi þá er farið höfðu í kransæðaað-
gerð þar sem 5% töldu sig eingöngu vera í
eftirliti hjá heimilislækni. Þannig benda þessar
niðurstöður til þess að þeir sem hafa farið í að-
gerðir, kransæðaaðgerð eða kransæðavíkkun,
og vænta má að hafi verri sjúkdóm séu að öllu
jöfnu frekar í eftirliti hjá öðrum sérfræðingum
en heimilislæknum. Þessi breytileiki þjónust-
unnar gerir mat á eftirliti og meðferð þessa
sjúklingahóps að sumu leyti erfitt. Ekki er víst
að tæmandi upplýsingar séu fyrir hendi á
heilsugæslustöðvunum vegna þeirrar þjónustu
sem sjúklingarnir njóta hjá hjartasérfræðingum
eins og reyndar kemur fram í svörum þátttak-
enda. Ef hins vegar á að gera átak í annars stigs
forvörnum verður að byggja á þessari stað-
reynd hins íslenska heilbrigðiskerfis og þótt
veilur kerfisins séu augljósar býður það upp á
margar leiðir til að ná til sjúklinganna.
Reykingar eru einn helsti áhættuþáttur
kransæðasjúkdóma (6-8). Rannsóknir hafa
einnig sýnt fram á að ef einstaklingur sem
fengið hefur hjartadrep hættir að reykja farnast
honum betur en þeim sem halda áfram að
reykja (9-11). Niðurstöður úr rannsókn Hjarta-
vemdar sýna að 90% þeirra sem fengið hafa
hjartadrep reykja eða hafa reykt (12). Þetta er í
góðu samræmi við niðurstöður okkar rann-
sóknar en 77% þeirra sem flokkaðir voru í hóp
1 (hjartadrep) reyktu eða höfðu reykt. Rétt er þó
að benda á að hluti þeirra sem fengið hafa
hjartadrep hafnar einnig í hópa II og III, það er
þeir hafa farið í kransæðaaðgerð og/eða -víkk-
un. f þeim hópum höfðu 75% og 83% reykt eða
reyktu ennþá. Athygli vekur hátt hlutfall þeirra
sem hafa hætt reykingum meðal sjúklinga sem
farið hafa í kransæðaðgerð (65%) eða krans-
æðavíkkun (59%). Þessir sjúklingar fá oft sér-
hæfðari meðferð eftir að hafa farið í aðgerð.
Margir fara í endurhæfingu eftir aðgerð og
virðist þessi eftirmeðferð skila sér í því að fleiri
tileinka sér heilbrigðari lífsstíl. Mikilvægi
tóbaksbindindis sem hluta forvarna á öllum
stigum gegn hjarta- og æðsjúkdómum er ótví-
ræð. Því veldur það óneitanlega nokkrum von-
brigðum er í ljós kemur að 15% sjúklinga með
staðfestan kransæðasjúkdóm reykja ennþá.
Ljóst er að hér þarf að beita markvissari með-
ferð, fræðslu og áróðri, því sennilega er ekki til
betri og hagstæðari forvörn en að fá einstak-
linga til að hætta reykingum. Heilsugæslu-
læknar eru í lykilaðstöðu vegna tíðra samskipta
við sjúklingana. Hlutverk hjartalækna, bæði
hjartalyflækna og hjartaskurðlækna er einnig
gnðarlega mikilvægt í tengslum við alvarlega
atburði á sjúkdómsferlinu, til dæmis bráð
hjartaáföll eða hjartaaðgerðir þegar búast má
við að vilji sjúklinga til lífsstílsbreytinga sé
hvað mestur.
Fjölmargar rannsóknir hafa sýnt fram á að
hátt kólesteról er jafnvel ennþá öflugri áhættu-
þáttur meðal kransæðasjúklinga en þeirra sem
engin merki hafa um sjúkdóminn (12,13). Höf-
um við áður gert grein fyrir því hvernig kólest-
eróllækkandi lyfjameðferð meðal kransæða-
sjúklinga er háttað (4). Niðurstöðumar sýna að
aðeins um 15% sjúklinganna eru með viðun-
andi kólesterólgildi miðað við þær leiðbeining-
ar sem gefnar hafa verið út.
Upplýsingar um blóðþrýstingsgildi lágu fyr-
ir um langflesta sjúklingana (92%) og voru