Læknablaðið - 15.11.1999, Blaðsíða 19

LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
871
byrjunarstigi áður en hann gefur önnur ein-
kenni. Slfk krabbamein byrja jafnframt að
koma fram meðal yngri kvenna innan 24 mán-
aða eftir eðlilegt strok. Þessar niðurstöður stað-
festa að leit skuli í byrjun gerð á tveggja til
þriggja ára fresti en þetta millibil megi lengja í
fjögur ár um fimmtugt og leit geti hætt við sex-
tugt meðal kvenna sem mæta reglulega til leit-
ar.
Eins og greina má af töflu I er verulegur
munur á markaldri og bili milli skoðana á Is-
landi (25-69 ára/2-3 ár) og í Finnlandi (30-55
ára/5 ár). Þrátt fyrir þessa staðreynd er hlut-
fallsleg lækkun á nýgengi og dánartíðni svipuð
í þessum löndum og hærri en á öðrum Norður-
löndum. Því hefur verið haldið fram að mark-
hópurinn 30-60 ára sé mikilvægari þáttur í
skipulagningu leitar en það hvort bil milli
skoðana sé þrjú eða fimm ár (29). Þetta gæti
bent til ofleitar á Islandi ef ekki kæmu til eftir-
farandi staðreyndir.
Nýgengi leghálskrabbameina hefur ætíð ver-
ið lægra í Finnlandi en annars staðar á Norður-
löndum (38). Olíkt því sem er í hinum löndun-
um er aldursbundið nýgengi sjúkdómsins þar
lágt og nokkuð stöðugt í aldurshópnum 20-29
ára en hefur á síðari árum farið hækkandi í
markhópnum 30-55 ára. Aður en leit hófst á
Norðurlöndum hækkaði aldursbundið nýgengi
nokkrum aldursárum seinna í Finnlandi en í
hinum löndunum (37) sem aftur bendir til mis-
munandi næmis og/eða magns áhættuþátta
sjúkdómsins (til dæmis aldur við fyrstu kyn-
mök og fjöldi rekkjunauta (42)) í þessum þjóð-
félögum. Þetta bendir til að unnt sé að beita
mismunandi leitarstefnu í þessum löndum og
að ekki sé unnt að ráðleggja öðrum Norður-
landaþjóðum að fylgja leitarstefnu Finna varð-
andi markhópa og bil milli skoðana.
Ályktanir
Af þessari rannsókn má draga eftirfarandi
niðurstöður: 1. Miðstýrð skipuleg leit með háu
mætingarhlutfalli í markhópi og skráningu á
öllum strokum teknum innan og utan skipu-
legrar leitar er árangursríkasta leiðin til að
lækka bæði nýgengi og dánartíðni sjúkdóms-
ins. 2. Leit með leghálsstroki er góð aðferð til
að greina flöguþekjukrabbamein á forstigi en
forstig kirtilkrabbameina og blandæxla eru tor-
greindari með slíkri aðferð. 3. Leit ber að byrja
um eða fljótlega eftir tvítugt og tvö til þrjú ár
ættu að vera milli skoðana. 4. Bil milli skoðana
má lengja í fjögur ár um fimmtugt og hætta má
leit við sextugt hjá konum sem mæta nokkuð
reglulega til leitar fyrir þann aldur.
Þakkir
Greinarhöfundur þakkar tölfræðingunum
Laufeyju Tryggvadóttur og Stefáni Aðalsteins-
syni, starfsmönnum Krabbameinsfélagsins,
fyrir veitta tölfræðilega aðstoð við úrvinnslu
gagna.
HEIMILDIR
1. Parkin DM, Pisani P, Ferlay J. Estimates of the worldwide
incidence of eighteen major cancers in 1985. Int J Cancer
1993; 54: 594-606.
2. Pontén J, Adami H-O, Bergström R, Dillner J, Friberg L-G,
Gustafsson L, et al. Strategies for global control of cervical
cancer. Int J Cancer 1995; 60: 1-26.
3. Papanicolau GN. A survey of the actualities and potenti-
alities of exfoliative cytology in cancer diagnosis. Ann Med
1948; 30: 661-74.
4. Koss LG. Current concepts of intraepithelial neoplasia in
the uterine cervix. Appl Pathol 1987; 5: 7-18.
5. Richart RM. Cervical intraepithelial neoplasia. In: Som-
mers SC, ed. Pathology Annual. New York: Appleton-Cen-
tury-Crofts; 1973: 301-28.
6. Boyes DA, Morrisson B, Knox EG, Draper G, Miller AB. A
cohort study of cervical cancer screening in British
Columbia. Clin Invest Med 1982; 5: 1-29.
7. Miller A B, Knight J, Narod S. The natural history of cancer
of the cervix and the implications for screening policy. In:
Miller AB, Chamberlain J, Day NE, Hakama M, Prorok PC,
eds. Cancer screening. Cambridge, UK: Cambridge Uni-
versity Press; 1991: 141-52.
8. Villa LL. Human papillomaviruses and cervical cancer.
CancerRes 1997:71:321-41.
9. Richart RM, Masood S, Syijanen KJ, Vassilakos P, Kauf-
man RH, Meisels A, et al. Human papillomavirus. IAC task
force summary. Acta Cytol 1998; 42: 50-8.
10. Jenkins D, Sherlaw-Johnson C, Gallivan S. Can papilloma
virus testing be used to improve cervical cancer screening?
Int J Cancer 1996; 65: 768-73.
11. Sigurdsson K, Ámadottir Th, Snorradottir M, Benedikts-
dottir K, Saemundsson H. Human papillomavirus (HPV) in
an Icelandic population: The role of HPV DNA testing
based on hybrid capture and PCR assays among women
with screen-detected abnormal Pap smears. Int J Cancer
1997;72:446-52.
12. Frazer IH. The role of vaccines in the control of SDTs: HPV
vaccines. Genitourin Med 1996; 72: 398-403.
13. Sherman ME, Schiffman MH, Strickler H, Hildesheim A.
Rational and future implications for cervical cancer
screening. Diagn Cytopathol 1998; 18: 5-9.
14. Hakama M. A screening programme that worked: dis-
cussion paper. J R Soc Med 1990; 83: 322-4.
15. MillerAB, Chamberlain J, Day NE, Hakama M, Prorok PC.
Report on working of the UICC project on evaluation of
screening for cancer. Int J Cancer 1990; 46: 761 -9.
16. Coleman D, Day N, Douglas G, Farmery E, Lynge E, Philip
J, et al. European guidelines for quality assurance in cervi-
cal cancer screening. Europe Against Cancer Programme.
Eur J Cancer 1993; 29A/Suppl.4: S1-S38.
17. Sigurðsson K, Aðalsteinsson S. Leghálskrabbameinsleit á
íslandi 1964-86: Árangur sem erfiði? Læknablaðið 1988;
74: 35-40.